Πλήρης ενημέρωση για την εξωσωματική γονιμοποίηση
Ο όρος Εξωσωματική Γονιμοποίηση
περιλαμβάνει ένα βαρύ φάσμα τεχνικών που έχουν σκοπό τη βοήθεια
υπογόνιμων ζευγαριών στο ν' αποκτήσουν παιδί.
Το ποσοστό επιτυχίας ανά κύκλο προσπάθειας εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως π.χ. η ηλικία της γυναίκας και το αίτιο της υπογονιμότητας. Συνήθως, το αθροιστικό ποσοστό επιτυχίας μπορεί να φθάσει 60 - 65% μετά από 3 - 4 προσπάθειες.
Γιατί γίνεται η εξωσωματική γονιμοποίηση;
Κατά προσέγγιση, 1 στα 7 ζευγάρια έχουν πρόβλημα στην προσπάθειά τους να τεκνοποιήσουν. Περίπου στις μισές από αυτές τις περιπτώσεις το πρόβλημα ωφείλεται στον ανδρικό παράγοντα, ενώ οι άλλες μισές στον γυναικείο παράγοντα.
Πολύ λίγα ζευγάρια είναι τελείως υπογόνιμα και κατατάσονται στην κατηγορία όπου δεν υπάρχει καθόλου σπέρμα ή δεν λειτουργούν οι ωοθήκες.
Τα περισσότερα όμως ζευγάρια μπαίνουν στην κατηγορία ημιγόνιμα και η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή μπορεί να χρησιμοποιηθεί ώστε να εκπληρωθεί το όνειρό τους να κάνουν ένα παιδί.
Οι κυριότερες αιτίες για την γυναικεία υπογονιμότητα είναι προβλήματα με τις σάλπιγγες, την ωορηξία, τις ορμόνες, καθώς και η ενδομητρίωση.
Οι αιτίες για την ανδρική υπογονιμότητα είναι κυρίως η ολιγοσπερμία, η χαμηλή κινητικότητα των σπερματοζωαρίων ή η κακής ποιότητας μορφολογία τους.
Ενδείξεις εξωσωματικής
Υπάρχει πληθώρα απόλυτων και σχετικών ενδείξεων που αφορούν τον έναν ή και τους δύο συντρόφους.
Οι απόλυτες ενδείξεις είναι:
* Η έλλειψη (από εκτομή) ή η απόφραξη των σαλπίγγων κεντρικά ή περιφερικά (υδροσάλπιγγες).
* Η έλλειψη σπερματοζωαρίων (αζωοσπερμία) που απαιτεί χειρουργική λήψη.
* Ο πολύ μικρός αριθμός κινουμένων φυσιολογικών σπερματοζωαρίων (σοβαρή ολιγο-ασθενο-τερατοσπερμία).
Οι σχετικές ενδείξεις είναι πολλές και αφορούν σε:
* Μεγάλη διάρκεια υπογονιμότητας.
* Μεγάλη ηλικία της γυναίκας.
* Σοβαρά προβλήματα σπέρματος (σοβαρή ολιγο-ασθενο-τερατοσπερμία).
* Ανεξήγητη Υπογονιμότητα.
* Αποτυχία άλλων ηπιότερων μεθόδων (π.χ. πρόκληση ωοθυλακιορρηξίας για προγραμματισμένη επαφή ή σπερματέγχυση).
* Βαριά ενδομητρίωση.
* Προεμφυτευτική διάγνωση για β- μεσογειακή αναιμία, φυλοσύνδετα νοσήματα, ειδικά κληρονομικά νοσήματα.
* Πριν από χημειοθεραπεία.
* Δωρεά ωαρίων, σπέρματος και εμβρύων.
* Παρένθετη μητρότητα.
Προετοιμασία
Κατά τη διάρκεια αυτής της θεραπείας χορηγούνται φάρμακα που έχουν σκοπό τη λήψη περισσότερων ωαρίων από το ένα που παράγει η γυναίκα στο φυσικό της κύκλο.
Στην προσπάθεια ανάπτυξης πολλών ωαρίων θα πρέπει η γυναίκα να πάρει δύο είδη φαρμάκων.
Το πρώτο για καταστολή, δηλαδή να σταματήσει την λανθασμένη έκκριση μιάς ορμόνης (LH) που παράγεται από την υπόφυση στον εγκέφαλο και προκαλεί ωορρηξία.
Το δεύτερο για διέγερση. Οι ενέσεις αυτές περιέχουν τις ίδιες ορμόνες που παράγονται φυσιολογικά, προκειμένου να διεγερθούν οι ωοθήκες και να ξεκινήσει η ανάπτυξη του ωοθυλακίου.
Τα παρακάτω αποτελούν ένα παράδειγμα ενός τυπικού κύκλου IVF:
1. Θεραπευτική φάση καταστολής
Φάρμακα που καταστέλλουν την έκριση της LH (agonists, antagonists) (γοναδοτροπίνες) δίνονται είτε υπο μορφή υποδόριων ενέσεων. Ανάλογα με την θεραπεία επιλέγεται το καταλληλότερο φάρμακο και δοσολογία.
2. Θεραπευτική φάση διέγερσης:
Μετά από την φάση της καταστολής άρχιζει η πλέον εντατική φάση του προγράμματος, της διέγερσης των ωοθηκών.
Η παρακολούθηση γίνεται με υπερηχογραφικό έλεγχο και αιμοληψία, συνήθως ανά 2- 3 μέρες και δόσεις των φαρμάκων εξατομικεύονται. Με το υπερηχογράφημα, που γίνεται διακολπικά, παρακολουθείται η αύξηση του μεγέθους των ωοθυλάκιων, μέσα στα οποία βρίσκονται τα ωάρια. Σκοπός είναι η ανάπτυξη πολλών ωοθυλάκιων μεγέθους πάνω από 18 mm, οπότε θεωρείται ότι τα ωάρια μέσα σε αυτά έχουν ωριμάσει και είναι έτοιμα για ωοληψία. Παράλληλα μετρείται η αύξηση του πάχους του ενδομήτριου. Το ενδομήτριο καλύπτει την ενδομητρική κοιλότητα, στην οποία αργότερα θα μεταφερθούν τα έμβρυα. Με την αιμοληψία ελέγχεται η οιστραδιόλη που παράγεται από τα ωοθυλάκια και είναι επίσης, δείκτης της ωρίμανσης των ωαρίων. Όταν υπάρχει ικανοποιητικός αριθμός ωοθυλάκιων μεγαλύτερων των 18 mm, ικανοποιητικό πάχος ενδομήτριου και επίσης, καλή τιμή οιστραδιόλης επιτυγχάνεται η τελική ωρίμανση των ωαρίων με τη χορήγηση β - χοριακής γοναδοτροπίνης και τριάντα τέσσερις με τριάντα οκτώ ώρες μετά γίνεται η ωοληψία.
Ωοληψία
Η Ωοληψία διαρκεί 15 λεπτά και γίνεται υπό ελαφρά μέθη. Ο γυναικολόγος αναρροφά διακολπικά με μια βελόνα το ωοθυλακικό υγρό από τις ωοθήκες κάτω από υπερηχογραφικό έλεγχο. Το ωοθυλακικό υγρό δίνεται στον εμβρυολόγο για την ανεύρεση των ωαρίων με τη βοήθεια του μικροσκοπίου. Μπορεί να επακολουθήσει χορήγηση φυσικής προγεστερόνης (με τη μορφή χαπιών ή κολπικής κρέμας). Η ορμόνη αυτή θεωρείται ότι βοηθάει στην εμφύτευση.
Γονιμοποίηση
Τα ωάρια μετά την ωοληψία τοποθετούνται μέσα σε καλλιεργητικό υλικό. Στη συνέχεια πραγματοποιείται η γονιμοποίηση με το σπέρμα του συζύγου που έχει ήδη επεξεργαστεί με ειδικές τεχνικές. Το επόμενο πρωί ελέγχεται η γονιμοποίηση των ωαρίων και στις ημέρες που ακολουθούν παρακολουθείται η εξέλιξή τους.
Εμβρυομεταφορά
Είναι μια απλή διαδικασία που δεν απαιτεί αναλγησία. Γίνεται 2 - 3 ημέρες μετά την ωοληψία. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να γίνει σε στάδιο βλαστοκύστης, δηλαδή 6 - 7 ημέρες μετά τη συλλογή των ωαρίων. Τα έμβρυα τοποθετούνται στην ενδομητρική κοιλότητα με τη βοήθεια ενός λεπτού πλαστικού καθετήρα που περνά μέσα από τον τράχηλο. Ο αριθμός των εμβρύων που θα μεταφερθούν συναποφασίζεται με το ζευγάρι. Εάν υπάρχει μεγάλος αριθμός εμβρύων, μπορούν κάποια από αυτά να καταψυχθούν, ώστε να χρησιμοποιηθούν σε μελλοντική προσπάθεια.
Τεστ Κύησης
Γίνεται 12 μέρες μετά την εμβρυομεταφορά. Περιλαμβάνει λήψη αίματος γιο τον προσδιορισμό της χοριακής γοναδοτροπίνης. Εάν το τεστ είναι θετικό, δυο εβδομάδες αργότερα γίνεται ο πρώτος υπερηχογραφικός έλεγχος κατά τον οποίο φαίνεται ο ενδομητρικός σάκος του/των εμβρύου/ων μέσα στη μήτρα. Αν το τεστ είναι αρνητικό, η φαρμακευτική αγωγή διακόπτεται και γίνεται προσπάθεια για ανάλυση των πιθανών αιτιών της αποτυχίας και λήψη περαιτέρω αποφάσεων.
ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑΣ - ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ
• Η φαρμακευτική αγωγή και η παρακολούθηση είναι η ίδια όπως και στην προηγούμενη θεραπεία, μόνο που αντί επαφής, ο σύζυγος δίνει σπέρμα στο εργαστήριο, το οποίο, αφού επεξεργαστεί με ειδικές τεχνικές τοποθετείται διατραχηλικά μέσα στη μήτρα. Πιθανότητες επιτυχίας 8 - 18%. Πιθανότητες πολύδυμης κύησης 10 - 25%.
ΕΞΩΣΩΜΑΤΙΚΗ ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ - ΤΕΧΝΙΚΕΣ
Α. Κλασική εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF)
Τα ωάρια και τα σπερματοζωάρια τοποθετούνται μαζί σε καλλιεργητικό υλικό και αφήνονται στον κλίβανο για να πραγματοποιηθεί η γονιμοποίηση. Μόνο ένα σπερματοζωάριο θα καταφέρει να εισχωρήσει στο ωάριο και να ξεκινήσει η διαδικασία ανάπτυξης του εμβρύου.
Β. Μικρογονιμοποίηση (ICSI)
Είναι μια τεχνική που περιλαμβάνει την κατευθείαν εισαγωγή ενός και μόνο σπερματοζωαρίου μέσα στο ωάριο με τη χρήση ειδικής βελόνας. Ενδείκνυται σε περιπτώσεις με σοβαρές διαταραχές του σπερμοδιαγράμματος ή περιπτώσεις αζωοσπερμίας (οπότε συλλέγεται το σπέρμα κατευθείαν από τον ορχικό ιστό). Επίσης ενδείκνυται σε περιπτώσεις αποτυχίας γονιμοποίησης του ωαρίου με κλασικό IVF σε προηγούμενη προσπάθεια.
Γ. Υποβοηθούμενη Εκκόλαψη (Assisted hatching)
Είναι μια διαδικασία που μπορεί να γίνει μετά από κλασική IVF ή μικρογονιμοποίηση πριν την εμβρυομεταφορά. Με αυτή τη διαδικασία λεπταίνεται η ζώνη που περιβάλλει το έμβρυο για να διευκολυνθεί η εμφύτευσή του. Ενδείκνυται σε περιπτώσεις που ο εμβρυολόγος διαπιστώσει ότι η ζώνη του εμβρύου είναι σκληρή ή παχιά. Επίσης, μπορεί να συστηθεί σε γυναίκες μεγάλης ηλικίας ή μετά από επανειλημμένες αποτυχίες σε προσπάθειες εξωσωματικής γονιμοποίησης.
Δ. Καλλιέργεια Βλαστοκύστης
Βλαστοκύστη είναι το στάδιο στο οποίο φθάνει το έμβρυο 5- 6 ημέρες μετά την ωοληψία. Κατά την κλασική IVF και μικρογονιμοποίηση, τα έμβρυα μεταφέρονται στην ενδομητρική κοιλότητα 2- 3 μέρες μετά την ωοληψία. Το πλεονέκτημα της εμβρυομεταφοράς στο στάδιο της βλαστοκύστης δηλαδή 5 - 6 ημέρες μετά την ωοληψία είναι ότι επιτρέπει την επιλογή της καλύτερης ποιότητας εμβρύων. Το μειονέκτημα είναι ότι είναι δυνατό να μην επιβιώσει κανένα έμβρυο στο στάδιο αυτό και έτσι να μην πραγματοποιηθεί εμβρυομεταφορά.
Ε. Κρυοσυντήρηση εμβρύων και ορχικού ιστού.
Η κρυοσυντήρηση γίνεται σε ειδικά δοχεία υγρού αζώτου σε θερμοκρασία -196°C. Όταν υπάρχει μεγάλος αριθμός γονιμοποιημένων εμβρύων ή οι προϋποθέσεις για την εμφύτευση δεν είναι οι ενδεδειγμένες τα έμβρυα μπορούν να συντηρηθούν στην κατάψυξη και να μεταφερθούν στη μήτρα σε κατάλληλο χρόνο στο μέλλον. Δυνατότητα κρυοσυντήρησης υπάρχει, επίσης, για σπέρμα και ορχικό ιστό. Σε πειραματικό στάδιο βρίσκεται η κρυοσυντήρηση ωοθηκικού ιστού και ωαρίων.
ΣΤ. Προεμφυτευτική Γενετική Διάγνωση (PGD)
Με τον όρο αυτό εννοείται η διαδικασία διαπίστωσης γενετικών ασθενειών στο γενετικό υλικό των εμβρύων και την εν συνεχεία επιλογή και εμβρυομεταφορά υγιών εμβρύων που αποκτήθηκαν με τη μέθοδο μεταξύ άλλων της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα προσφέρεται διάγνωση για την κυστική ίνωση και τη Β – Μεσογειακή Αναιμία.
Ζ. Βιοψία όρχεως (TESE)
Ενδείκνυται σε ασθενείς με σοβαρή ολιγοσπερμία ή αζωοσπερμία. Εάν στο υλικό της βιοψίας ανιχνευθούν βιώσιμα σπερματοζωάρια μπορεί ακολούθως να γίνει χρήση αυτών για μικρογονιμοποίηση (ICSI).
ΠΡΟΕΜΦΥΤΕΥΤΙΚΗ ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ (Π.Γ.Δ.)
Με τον όρο Προεμφυτευτική Γενετική Διάγνωση (Π.Γ.Δ.), εννοείται η διαδικασία εντοπισμού γενετικών ασθενειών και την εν συνεχεία επιλογή και εμβρυομεταφορά υγιών εμβρύων που αποκτήθηκαν με τη μέθοδο της Εξωσωματικής Γονιμοποίησης.
Σκοπός της Π.Γ.Δ.: Να εξαλειφθεί ο κίνδυνος για εκείνα τα ζευγάρια που κινδυνεύουν να μεταδώσουν στα παιδιά τους κληρονομικά νοσήματα.
Πότε γίνεται;
• Ενδείκνυται σε αποτυχία των προηγούμενων θεραπειών ή απ' ευθείας σε γυναίκες με αποφραγμένες σάλπιγγες ή σε σοβαρό πρόβλημα ανδρικού παράγοντα (σοβαρές διαταραχές σπερμοδιαγράμματος).
• Η πιθανότητα επιτυχίας στην εξωσωματική γονιμοποίηση εξαρτάται από την ηλικία της γυναίκας, τη δυνατότητα παραγωγής ωαρίων από τις ωοθήκες, την ποιότητα του σπέρματος, το αίτιο της υπογονιμότητας, τη διάρκεια της υπογονιμότητας, προηγούμενες εγκυμοσύνες και την επίδραση τοξικών παραγόντων (π.χ. κάπνισμα, αλκοόλ).
• Η πιθανότητα επιτυχίας είναι συνάρτηση όλων των παραπάνω παραγόντων και έχει ένα ευρύ φάσμα, που μπορεί να φθάσει μετά από 3 - 4 κύκλους προσπάθειας στο 60 - 65%.
• Η πιθανότητα πολύδυμης κύησης είναι 25%.
Αιματολογικές εξετάσεις
Εξετάσεις για το ζεύγος πριν την έναρξη της προσπάθειας:
1.Ηπατίτιδα B και C
2.Σύφιλη
3.HIV (I,II)
Θα χρειαστόυν άλλα τεστ;
Το πρώτο «παιδί του σωλήνα»
Η Louise Brown, ήταν το πρώτο παιδί στον κόσμο που γεννήθηκε με τη μέθοδο της εξωσωματικής, στις 25 Ιουλίου 1978, μετά από 9 χρόνια αποτυχημένων προσπαθειών των γονιών της να συλλάβουν με φυσιολογικό τρόπο.
Η γέννησή της πραγματοποιήθηκε με καισαρική τομή στο Oldham General Hospital και προκάλεσε το έντονο ενδιαφέρον των μέσων μαζικής ενημέρωσης.
Ο γυναικολόγος Patrick Steptoe και ο εμβρυολόγος Bob Edwards ειδικοί σε θέματα γονιμότητας ήταν οι πρώτοι στον κόσμο που κατάφεραν να ολοκληρώσουν έναν κύκλο εξωσωματικής γονιμοποίησης (απομόνωση ωαρίου, γονιμοποίησή του από σπερματοζωάριο και εμφύτευση του παραγόμενου εμβρύου στη μήτρα της μητέρας) με επιτυχία.
Σαν μωρό, η Louise δε γνώριζε απολύτως τίποτα για τον τρόπο με τον οποίο έγινε η σύλληψής της, είχε αντιληφθεί όμως ότι η προσοχή και το ενδιαφέρον των μέσων μαζικής ενημέρωσης την έκαναν να νιώθει άβολα.
Σαν ενήλικας έκανε την πρώτη της δημόσια εμφάνιση στην κλινική γονιμότητας Bourn Hall κοντά στο Cambridge. Η κλινική αυτή ιδρύθηκε από τους άνδρες που της έδωσαν ζωή και ο σκοπός της επίσκεψής της ήταν για να γιορτάσουν την 25η επέτειο από τη γέννησή της.
Η Louise Brown έγινε μητέρα στις 29 Δεκεμβρίου 2006, φέρνοντας στον κόσμο έναν γιο, τον Cameron.
Πριν πάτε για εξωσωματική γονιμοποίηση
Υπάρχουν παρενέργειες;
Σε ένα φυσιολογικό κύκλο είναι πολύ πιθανό να παραχθεί υγρό στην κοιλιακή χώρα κατά την ανάπτυξη του θυλακίου. Επίσης, είναι πολύ πιθανό να διαμορφωθεί μέσα στην ωοθήκη ένα ωχροσωμάτιο και να μετατραπεί σε κύστη στο δεύτερο μισό του κύκλου. Κατά την ωορρηξία και το σχηματισμό του ωχροσωματίου είναι πιθανό να σημειωθεί πόνος. Το προεμμηνορροϊκό σύνδρομο μπορεί να προκαλέσει πρήξιμο, ερεθιστικότητα, ήπια μελαγχολία και ήπιο πόνο στο στήθος. Κατά τη διέγερση των ωοθηκών όλα αυτά τα συμπτώματα μπορεί να είναι πιο έντονα από τα συμπτώματα ενός φυσιολογικού κύκλου.
Οι τρεις κατηγορίες του Συνδρόμου Υπερδιέγερσης Ωοθηκών είναι οι ακόλουθες:
1) Ήπιο Σύνδρομο Υπερδιέγερσης Ωοθηκών: Παρατηρείται πυελικός πόνος μετά την ωοληψία. Τα συμπτώματα συνήθως υποχωρούν με απλή ξεκούραση στο κρεβάτι για μια-δυο μέρες.
2) Μέτριο Σύνδρομο Υπερδιέγερσης Ωοθηκών: Aπαιτείται παραμονή στο νοσοκομείο κυρίως για παρακολούθηση αλλά και για να είναι πιο εύκολο για εμάς να σας χορηγήσουμε παυσίπονα φάρμακα αν είναι απαραίτητο.
3) Σοβαρό Σύνδρομο Υπερδιέγερσης Ωοθηκών: Σε περίπου 2-3 από τις 1000 διεγέρσεις συγκεντρώνεται αρκετή ποσότητα υγρού είτε στην κοιλιακή χώρα είτε στη θωρακική κοιλότητα γεγονός που αποτελεί σοβαρό ιατρικό πρόβλημα.
Συνιστάται η ακύρωση του κύκλου όταν διαπιστώνεται αδυναμία διέγερσης των ωοθηκών
Άλλη επιπλοκή μπορεί να είναι η πολύδυμη κύηση
Μακροχρόνιες επιπτώσεις για την υγεία της γυναίκας και του παιδιού
Το ποσοστό επιτυχίας ανά κύκλο προσπάθειας εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως π.χ. η ηλικία της γυναίκας και το αίτιο της υπογονιμότητας. Συνήθως, το αθροιστικό ποσοστό επιτυχίας μπορεί να φθάσει 60 - 65% μετά από 3 - 4 προσπάθειες.
Γιατί γίνεται η εξωσωματική γονιμοποίηση;
Κατά προσέγγιση, 1 στα 7 ζευγάρια έχουν πρόβλημα στην προσπάθειά τους να τεκνοποιήσουν. Περίπου στις μισές από αυτές τις περιπτώσεις το πρόβλημα ωφείλεται στον ανδρικό παράγοντα, ενώ οι άλλες μισές στον γυναικείο παράγοντα.
Πολύ λίγα ζευγάρια είναι τελείως υπογόνιμα και κατατάσονται στην κατηγορία όπου δεν υπάρχει καθόλου σπέρμα ή δεν λειτουργούν οι ωοθήκες.
Τα περισσότερα όμως ζευγάρια μπαίνουν στην κατηγορία ημιγόνιμα και η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή μπορεί να χρησιμοποιηθεί ώστε να εκπληρωθεί το όνειρό τους να κάνουν ένα παιδί.
Οι κυριότερες αιτίες για την γυναικεία υπογονιμότητα είναι προβλήματα με τις σάλπιγγες, την ωορηξία, τις ορμόνες, καθώς και η ενδομητρίωση.
Οι αιτίες για την ανδρική υπογονιμότητα είναι κυρίως η ολιγοσπερμία, η χαμηλή κινητικότητα των σπερματοζωαρίων ή η κακής ποιότητας μορφολογία τους.
Ενδείξεις εξωσωματικής
Υπάρχει πληθώρα απόλυτων και σχετικών ενδείξεων που αφορούν τον έναν ή και τους δύο συντρόφους.
Οι απόλυτες ενδείξεις είναι:
* Η έλλειψη (από εκτομή) ή η απόφραξη των σαλπίγγων κεντρικά ή περιφερικά (υδροσάλπιγγες).
* Η έλλειψη σπερματοζωαρίων (αζωοσπερμία) που απαιτεί χειρουργική λήψη.
* Ο πολύ μικρός αριθμός κινουμένων φυσιολογικών σπερματοζωαρίων (σοβαρή ολιγο-ασθενο-τερατοσπερμία).
Οι σχετικές ενδείξεις είναι πολλές και αφορούν σε:
* Μεγάλη διάρκεια υπογονιμότητας.
* Μεγάλη ηλικία της γυναίκας.
* Σοβαρά προβλήματα σπέρματος (σοβαρή ολιγο-ασθενο-τερατοσπερμία).
* Ανεξήγητη Υπογονιμότητα.
* Αποτυχία άλλων ηπιότερων μεθόδων (π.χ. πρόκληση ωοθυλακιορρηξίας για προγραμματισμένη επαφή ή σπερματέγχυση).
* Βαριά ενδομητρίωση.
* Προεμφυτευτική διάγνωση για β- μεσογειακή αναιμία, φυλοσύνδετα νοσήματα, ειδικά κληρονομικά νοσήματα.
* Πριν από χημειοθεραπεία.
* Δωρεά ωαρίων, σπέρματος και εμβρύων.
* Παρένθετη μητρότητα.
Προετοιμασία
Κατά τη διάρκεια αυτής της θεραπείας χορηγούνται φάρμακα που έχουν σκοπό τη λήψη περισσότερων ωαρίων από το ένα που παράγει η γυναίκα στο φυσικό της κύκλο.
Στην προσπάθεια ανάπτυξης πολλών ωαρίων θα πρέπει η γυναίκα να πάρει δύο είδη φαρμάκων.
Το πρώτο για καταστολή, δηλαδή να σταματήσει την λανθασμένη έκκριση μιάς ορμόνης (LH) που παράγεται από την υπόφυση στον εγκέφαλο και προκαλεί ωορρηξία.
Το δεύτερο για διέγερση. Οι ενέσεις αυτές περιέχουν τις ίδιες ορμόνες που παράγονται φυσιολογικά, προκειμένου να διεγερθούν οι ωοθήκες και να ξεκινήσει η ανάπτυξη του ωοθυλακίου.
Τα παρακάτω αποτελούν ένα παράδειγμα ενός τυπικού κύκλου IVF:
1. Θεραπευτική φάση καταστολής
Φάρμακα που καταστέλλουν την έκριση της LH (agonists, antagonists) (γοναδοτροπίνες) δίνονται είτε υπο μορφή υποδόριων ενέσεων. Ανάλογα με την θεραπεία επιλέγεται το καταλληλότερο φάρμακο και δοσολογία.
2. Θεραπευτική φάση διέγερσης:
Μετά από την φάση της καταστολής άρχιζει η πλέον εντατική φάση του προγράμματος, της διέγερσης των ωοθηκών.
Η παρακολούθηση γίνεται με υπερηχογραφικό έλεγχο και αιμοληψία, συνήθως ανά 2- 3 μέρες και δόσεις των φαρμάκων εξατομικεύονται. Με το υπερηχογράφημα, που γίνεται διακολπικά, παρακολουθείται η αύξηση του μεγέθους των ωοθυλάκιων, μέσα στα οποία βρίσκονται τα ωάρια. Σκοπός είναι η ανάπτυξη πολλών ωοθυλάκιων μεγέθους πάνω από 18 mm, οπότε θεωρείται ότι τα ωάρια μέσα σε αυτά έχουν ωριμάσει και είναι έτοιμα για ωοληψία. Παράλληλα μετρείται η αύξηση του πάχους του ενδομήτριου. Το ενδομήτριο καλύπτει την ενδομητρική κοιλότητα, στην οποία αργότερα θα μεταφερθούν τα έμβρυα. Με την αιμοληψία ελέγχεται η οιστραδιόλη που παράγεται από τα ωοθυλάκια και είναι επίσης, δείκτης της ωρίμανσης των ωαρίων. Όταν υπάρχει ικανοποιητικός αριθμός ωοθυλάκιων μεγαλύτερων των 18 mm, ικανοποιητικό πάχος ενδομήτριου και επίσης, καλή τιμή οιστραδιόλης επιτυγχάνεται η τελική ωρίμανση των ωαρίων με τη χορήγηση β - χοριακής γοναδοτροπίνης και τριάντα τέσσερις με τριάντα οκτώ ώρες μετά γίνεται η ωοληψία.
Ωοληψία
Η Ωοληψία διαρκεί 15 λεπτά και γίνεται υπό ελαφρά μέθη. Ο γυναικολόγος αναρροφά διακολπικά με μια βελόνα το ωοθυλακικό υγρό από τις ωοθήκες κάτω από υπερηχογραφικό έλεγχο. Το ωοθυλακικό υγρό δίνεται στον εμβρυολόγο για την ανεύρεση των ωαρίων με τη βοήθεια του μικροσκοπίου. Μπορεί να επακολουθήσει χορήγηση φυσικής προγεστερόνης (με τη μορφή χαπιών ή κολπικής κρέμας). Η ορμόνη αυτή θεωρείται ότι βοηθάει στην εμφύτευση.
Γονιμοποίηση
Τα ωάρια μετά την ωοληψία τοποθετούνται μέσα σε καλλιεργητικό υλικό. Στη συνέχεια πραγματοποιείται η γονιμοποίηση με το σπέρμα του συζύγου που έχει ήδη επεξεργαστεί με ειδικές τεχνικές. Το επόμενο πρωί ελέγχεται η γονιμοποίηση των ωαρίων και στις ημέρες που ακολουθούν παρακολουθείται η εξέλιξή τους.
Εμβρυομεταφορά
Είναι μια απλή διαδικασία που δεν απαιτεί αναλγησία. Γίνεται 2 - 3 ημέρες μετά την ωοληψία. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να γίνει σε στάδιο βλαστοκύστης, δηλαδή 6 - 7 ημέρες μετά τη συλλογή των ωαρίων. Τα έμβρυα τοποθετούνται στην ενδομητρική κοιλότητα με τη βοήθεια ενός λεπτού πλαστικού καθετήρα που περνά μέσα από τον τράχηλο. Ο αριθμός των εμβρύων που θα μεταφερθούν συναποφασίζεται με το ζευγάρι. Εάν υπάρχει μεγάλος αριθμός εμβρύων, μπορούν κάποια από αυτά να καταψυχθούν, ώστε να χρησιμοποιηθούν σε μελλοντική προσπάθεια.
Τεστ Κύησης
Γίνεται 12 μέρες μετά την εμβρυομεταφορά. Περιλαμβάνει λήψη αίματος γιο τον προσδιορισμό της χοριακής γοναδοτροπίνης. Εάν το τεστ είναι θετικό, δυο εβδομάδες αργότερα γίνεται ο πρώτος υπερηχογραφικός έλεγχος κατά τον οποίο φαίνεται ο ενδομητρικός σάκος του/των εμβρύου/ων μέσα στη μήτρα. Αν το τεστ είναι αρνητικό, η φαρμακευτική αγωγή διακόπτεται και γίνεται προσπάθεια για ανάλυση των πιθανών αιτιών της αποτυχίας και λήψη περαιτέρω αποφάσεων.
ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑΣ - ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ
- Πρόκληση Ωοθυλακιορηξίας
- Πρόκληση Ωοθυλακιορηξίας και ενδομήτριος Σπερματέγχυση (IUI)
• Η φαρμακευτική αγωγή και η παρακολούθηση είναι η ίδια όπως και στην προηγούμενη θεραπεία, μόνο που αντί επαφής, ο σύζυγος δίνει σπέρμα στο εργαστήριο, το οποίο, αφού επεξεργαστεί με ειδικές τεχνικές τοποθετείται διατραχηλικά μέσα στη μήτρα. Πιθανότητες επιτυχίας 8 - 18%. Πιθανότητες πολύδυμης κύησης 10 - 25%.
ΕΞΩΣΩΜΑΤΙΚΗ ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ - ΤΕΧΝΙΚΕΣ
Α. Κλασική εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF)
Τα ωάρια και τα σπερματοζωάρια τοποθετούνται μαζί σε καλλιεργητικό υλικό και αφήνονται στον κλίβανο για να πραγματοποιηθεί η γονιμοποίηση. Μόνο ένα σπερματοζωάριο θα καταφέρει να εισχωρήσει στο ωάριο και να ξεκινήσει η διαδικασία ανάπτυξης του εμβρύου.
Β. Μικρογονιμοποίηση (ICSI)
Είναι μια τεχνική που περιλαμβάνει την κατευθείαν εισαγωγή ενός και μόνο σπερματοζωαρίου μέσα στο ωάριο με τη χρήση ειδικής βελόνας. Ενδείκνυται σε περιπτώσεις με σοβαρές διαταραχές του σπερμοδιαγράμματος ή περιπτώσεις αζωοσπερμίας (οπότε συλλέγεται το σπέρμα κατευθείαν από τον ορχικό ιστό). Επίσης ενδείκνυται σε περιπτώσεις αποτυχίας γονιμοποίησης του ωαρίου με κλασικό IVF σε προηγούμενη προσπάθεια.
Γ. Υποβοηθούμενη Εκκόλαψη (Assisted hatching)
Είναι μια διαδικασία που μπορεί να γίνει μετά από κλασική IVF ή μικρογονιμοποίηση πριν την εμβρυομεταφορά. Με αυτή τη διαδικασία λεπταίνεται η ζώνη που περιβάλλει το έμβρυο για να διευκολυνθεί η εμφύτευσή του. Ενδείκνυται σε περιπτώσεις που ο εμβρυολόγος διαπιστώσει ότι η ζώνη του εμβρύου είναι σκληρή ή παχιά. Επίσης, μπορεί να συστηθεί σε γυναίκες μεγάλης ηλικίας ή μετά από επανειλημμένες αποτυχίες σε προσπάθειες εξωσωματικής γονιμοποίησης.
Δ. Καλλιέργεια Βλαστοκύστης
Βλαστοκύστη είναι το στάδιο στο οποίο φθάνει το έμβρυο 5- 6 ημέρες μετά την ωοληψία. Κατά την κλασική IVF και μικρογονιμοποίηση, τα έμβρυα μεταφέρονται στην ενδομητρική κοιλότητα 2- 3 μέρες μετά την ωοληψία. Το πλεονέκτημα της εμβρυομεταφοράς στο στάδιο της βλαστοκύστης δηλαδή 5 - 6 ημέρες μετά την ωοληψία είναι ότι επιτρέπει την επιλογή της καλύτερης ποιότητας εμβρύων. Το μειονέκτημα είναι ότι είναι δυνατό να μην επιβιώσει κανένα έμβρυο στο στάδιο αυτό και έτσι να μην πραγματοποιηθεί εμβρυομεταφορά.
Ε. Κρυοσυντήρηση εμβρύων και ορχικού ιστού.
Η κρυοσυντήρηση γίνεται σε ειδικά δοχεία υγρού αζώτου σε θερμοκρασία -196°C. Όταν υπάρχει μεγάλος αριθμός γονιμοποιημένων εμβρύων ή οι προϋποθέσεις για την εμφύτευση δεν είναι οι ενδεδειγμένες τα έμβρυα μπορούν να συντηρηθούν στην κατάψυξη και να μεταφερθούν στη μήτρα σε κατάλληλο χρόνο στο μέλλον. Δυνατότητα κρυοσυντήρησης υπάρχει, επίσης, για σπέρμα και ορχικό ιστό. Σε πειραματικό στάδιο βρίσκεται η κρυοσυντήρηση ωοθηκικού ιστού και ωαρίων.
ΣΤ. Προεμφυτευτική Γενετική Διάγνωση (PGD)
Με τον όρο αυτό εννοείται η διαδικασία διαπίστωσης γενετικών ασθενειών στο γενετικό υλικό των εμβρύων και την εν συνεχεία επιλογή και εμβρυομεταφορά υγιών εμβρύων που αποκτήθηκαν με τη μέθοδο μεταξύ άλλων της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα προσφέρεται διάγνωση για την κυστική ίνωση και τη Β – Μεσογειακή Αναιμία.
Ζ. Βιοψία όρχεως (TESE)
Ενδείκνυται σε ασθενείς με σοβαρή ολιγοσπερμία ή αζωοσπερμία. Εάν στο υλικό της βιοψίας ανιχνευθούν βιώσιμα σπερματοζωάρια μπορεί ακολούθως να γίνει χρήση αυτών για μικρογονιμοποίηση (ICSI).
ΠΡΟΕΜΦΥΤΕΥΤΙΚΗ ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ (Π.Γ.Δ.)
Με τον όρο Προεμφυτευτική Γενετική Διάγνωση (Π.Γ.Δ.), εννοείται η διαδικασία εντοπισμού γενετικών ασθενειών και την εν συνεχεία επιλογή και εμβρυομεταφορά υγιών εμβρύων που αποκτήθηκαν με τη μέθοδο της Εξωσωματικής Γονιμοποίησης.
Σκοπός της Π.Γ.Δ.: Να εξαλειφθεί ο κίνδυνος για εκείνα τα ζευγάρια που κινδυνεύουν να μεταδώσουν στα παιδιά τους κληρονομικά νοσήματα.
Πότε γίνεται;
• Ενδείκνυται σε αποτυχία των προηγούμενων θεραπειών ή απ' ευθείας σε γυναίκες με αποφραγμένες σάλπιγγες ή σε σοβαρό πρόβλημα ανδρικού παράγοντα (σοβαρές διαταραχές σπερμοδιαγράμματος).
• Η πιθανότητα επιτυχίας στην εξωσωματική γονιμοποίηση εξαρτάται από την ηλικία της γυναίκας, τη δυνατότητα παραγωγής ωαρίων από τις ωοθήκες, την ποιότητα του σπέρματος, το αίτιο της υπογονιμότητας, τη διάρκεια της υπογονιμότητας, προηγούμενες εγκυμοσύνες και την επίδραση τοξικών παραγόντων (π.χ. κάπνισμα, αλκοόλ).
• Η πιθανότητα επιτυχίας είναι συνάρτηση όλων των παραπάνω παραγόντων και έχει ένα ευρύ φάσμα, που μπορεί να φθάσει μετά από 3 - 4 κύκλους προσπάθειας στο 60 - 65%.
• Η πιθανότητα πολύδυμης κύησης είναι 25%.
Αιματολογικές εξετάσεις
Εξετάσεις για το ζεύγος πριν την έναρξη της προσπάθειας:
1.Ηπατίτιδα B και C
2.Σύφιλη
3.HIV (I,II)
Θα χρειαστόυν άλλα τεστ;
- Συνήθως πριν την έναρξη της θεραπείας γίνεται τεστ διαβατότητας τραχήλου. Αυτό γίνεται για να εξακριβωθεί αν περνάει εύκολα ο καθετήρας στον τράχηλο της γυναίκας. Αν δεν περνάει, τότε γίνεται διαστολή του τραχήλου.
- Επίσης, γίνεται ειδική αξιολόγηση του σπέρματος που είναι απαραίτητη πριν την προσπάθεια αν δεν υπάρχει πρόσφατη εξέταση. Εξέταση σπέρματος (σπερμοδιάγραμμα, δοκιμασία ενεργοποίησης σπερματοζωαρίων-»Percoll test», καλλιέργεια σπέρματος). Η πρώτη εξέταση που θα κάνει ο άντρας θα είναι και η τελευταία, εφόσον το αποτέλεσμα είναι θετικό και αυτή είναι το σπερμοδιάγραμμα. Εάν όμως παρατηρηθούν προβλήματα στην ποιότητα ή στην ποσότητα του σπέρματος, τότε ο άντρας θα παραπεμφθεί στον ουρολόγο. Σε περίπτωση που διαπιστωθεί ότι χρειάζεται θεραπεία, το ζευγάρι θα μείνει πίσω 1-3 μήνες.
- Pap test, και μαστολογικός έλεγχος (μαστογραφία, υπέρηχος και μαγνητική μαστογραφία) και καρδιολογική εξέταση.
- Ειδικές εξετάσεις, όπως λαπαροσκόπηση ή υστεροσκόπηση μπορεί να απαιτηθεί.
Το πρώτο «παιδί του σωλήνα»
Η Louise Brown, ήταν το πρώτο παιδί στον κόσμο που γεννήθηκε με τη μέθοδο της εξωσωματικής, στις 25 Ιουλίου 1978, μετά από 9 χρόνια αποτυχημένων προσπαθειών των γονιών της να συλλάβουν με φυσιολογικό τρόπο.
Η γέννησή της πραγματοποιήθηκε με καισαρική τομή στο Oldham General Hospital και προκάλεσε το έντονο ενδιαφέρον των μέσων μαζικής ενημέρωσης.
Ο γυναικολόγος Patrick Steptoe και ο εμβρυολόγος Bob Edwards ειδικοί σε θέματα γονιμότητας ήταν οι πρώτοι στον κόσμο που κατάφεραν να ολοκληρώσουν έναν κύκλο εξωσωματικής γονιμοποίησης (απομόνωση ωαρίου, γονιμοποίησή του από σπερματοζωάριο και εμφύτευση του παραγόμενου εμβρύου στη μήτρα της μητέρας) με επιτυχία.
Σαν μωρό, η Louise δε γνώριζε απολύτως τίποτα για τον τρόπο με τον οποίο έγινε η σύλληψής της, είχε αντιληφθεί όμως ότι η προσοχή και το ενδιαφέρον των μέσων μαζικής ενημέρωσης την έκαναν να νιώθει άβολα.
Σαν ενήλικας έκανε την πρώτη της δημόσια εμφάνιση στην κλινική γονιμότητας Bourn Hall κοντά στο Cambridge. Η κλινική αυτή ιδρύθηκε από τους άνδρες που της έδωσαν ζωή και ο σκοπός της επίσκεψής της ήταν για να γιορτάσουν την 25η επέτειο από τη γέννησή της.
Η Louise Brown έγινε μητέρα στις 29 Δεκεμβρίου 2006, φέρνοντας στον κόσμο έναν γιο, τον Cameron.
Πριν πάτε για εξωσωματική γονιμοποίηση
- Ξεκαθαρίστε μέσα σας εάν είστε αποφασισμένοι να ακολουθήσετε μία αυστηρή ιατρική διαδικασία που περιλαμβάνει πολλές μικρές ταλαιπωρίες (αιμοληψίες, ενέσεις, κολπικά υπερηχογραφήματα, λήψη ωαρίων με μικρή νάρκωση) προσαρμοζόμενη σε απόλυτα και συγκεκριμένα ωράρια.
- Ενημερωθείτε για τα οικονομικά μέσα από τη λογική ότι, πριν εξαντλήσετε τη μέθοδο, μπορεί να χρειαστεί να δοκιμάσετε μερικές φορές.
- Βεβαιωθείτε και οι δύο ότι είστε ψυχολογικά έτοιμοι για μία θεραπευτική μέθοδο υποβοηθούμενης αναπαραγωγής που ξεχωρίζει το σεξ από τη γονιμότητα!
- Συζητήσετε με τον σύντροφό σας λεπτομερώς το πόσο έτοιμοι είστε και οι δύο να δεχτείτε την αποτυχία μιας προσπάθειας.
- Μή συνδυάζετε χρονικά την εξωσωματική γονιμοποίηση με σημαντικά γεγονότα ζωής (εξετάσεις, ταξίδι στο εξωτερικό, περίοδο έντονης εργασιακής δραστηριότητας).
- Ενημερωθείτε για τα πιθανά προβλήματα και την αυξημένη παρακολούθηση που θα απαιτηθεί σε ενδεχόμενη εγκυμοσύνη.
- Προετοιμαστείτε για την ανάγκη συμπληρωματικών εξετάσεων πριν αρχίσει η διαδικασία διέγερσης. Αυτή δεν αρχίζει με την πρώτη επίσκεψη στον ειδικό.
- Βελτιώστε όλες τις δυνατές παραμέτρους πριν ξεκινήσετε. Ειδικότερα, βελτιώστε το βάρος σας, αν χρειάζεται. Το επιπλέον βάρος αποτελεί σημαντική παράμετρο αποτυχίας. Επίσης, συνδέεται με ορμονικές ανωμαλίες που, με τη σειρά τους, δυσκολεύουν την εξωσωματική γονιμοποίηση και την επακόλουθη εγκυμοσύνη. Σταματείστε το κάπνισμα και το αλκοόλ και, γενικότερα, ακολουθείστε έναν υγιειέστερο τρόπο ζωής.
- Έχετε υπόψη σας ότι η πρώτη προσπάθεια εξωσωματικής γονιμοποίησης, πέρα από την πιθανότητα εγκυμοσύνης, παρέχει στον ειδικό σημαντικές διαγνωστικές πληροφορίες.
Υπάρχουν παρενέργειες;
Σε ένα φυσιολογικό κύκλο είναι πολύ πιθανό να παραχθεί υγρό στην κοιλιακή χώρα κατά την ανάπτυξη του θυλακίου. Επίσης, είναι πολύ πιθανό να διαμορφωθεί μέσα στην ωοθήκη ένα ωχροσωμάτιο και να μετατραπεί σε κύστη στο δεύτερο μισό του κύκλου. Κατά την ωορρηξία και το σχηματισμό του ωχροσωματίου είναι πιθανό να σημειωθεί πόνος. Το προεμμηνορροϊκό σύνδρομο μπορεί να προκαλέσει πρήξιμο, ερεθιστικότητα, ήπια μελαγχολία και ήπιο πόνο στο στήθος. Κατά τη διέγερση των ωοθηκών όλα αυτά τα συμπτώματα μπορεί να είναι πιο έντονα από τα συμπτώματα ενός φυσιολογικού κύκλου.
Οι τρεις κατηγορίες του Συνδρόμου Υπερδιέγερσης Ωοθηκών είναι οι ακόλουθες:
1) Ήπιο Σύνδρομο Υπερδιέγερσης Ωοθηκών: Παρατηρείται πυελικός πόνος μετά την ωοληψία. Τα συμπτώματα συνήθως υποχωρούν με απλή ξεκούραση στο κρεβάτι για μια-δυο μέρες.
2) Μέτριο Σύνδρομο Υπερδιέγερσης Ωοθηκών: Aπαιτείται παραμονή στο νοσοκομείο κυρίως για παρακολούθηση αλλά και για να είναι πιο εύκολο για εμάς να σας χορηγήσουμε παυσίπονα φάρμακα αν είναι απαραίτητο.
3) Σοβαρό Σύνδρομο Υπερδιέγερσης Ωοθηκών: Σε περίπου 2-3 από τις 1000 διεγέρσεις συγκεντρώνεται αρκετή ποσότητα υγρού είτε στην κοιλιακή χώρα είτε στη θωρακική κοιλότητα γεγονός που αποτελεί σοβαρό ιατρικό πρόβλημα.
Συνιστάται η ακύρωση του κύκλου όταν διαπιστώνεται αδυναμία διέγερσης των ωοθηκών
Άλλη επιπλοκή μπορεί να είναι η πολύδυμη κύηση
Μακροχρόνιες επιπτώσεις για την υγεία της γυναίκας και του παιδιού
- Κίνδυνος να αναπτυχθεί καρκίνος ωοθηκών, μήτρας ή μαστού
- Ενδείξεις αυξημένου κινδύνου για καρκίνο στα παιδιά που γεννήθηκαν από εξωσωματική γονιμοποίηση
- Στις περιπτώσεις που υπάρχει ιστορικό από τον μαστό (ατομικό ή οικογενειακό) ανεξάρτητα από την ηλικία της γυναίκας, πριν την έναρξη των φαρμάκων πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η γνώμη ειδικού μαστολόγου.
- Ψυχολογικές δυσκολίες: είναι γνωστό ότι τα ζευγάρια που έχουν προσπαθήσει πολλές φορές, χωρίς επιτυχία, εκδηλώνουν διάφορες ψυχικές παρενέργειες. Μεταξύ άλλων, διαταράσσεται η σεξουαλική ζωή, αυξάνεται το άγχος και η απογοήτευση, η αυτοεκτίμηση καταρρέει, ενώ μερικές φορές τα μέλη του ζευγαριού αποξενώνονται μεταξύ τους, ή μειώνουν τις κοινωνικές τους επαφές και κλείνονται στον εαυτό τους, ή προσπαθούν να αποφύγουν το πρόβλημα προσθέτοντας υπερβολικές δραστηριότητες σε άλλους τομείς (π.χ. εργασία). Αυτό μπορεί να προκαλέσει προβλήματα και δυσκολίες, που δεν σχετίζονται άμεσα με την αγωγή, αλλά μάλλον με την ίδια την υπογονιμότητα. Σε σπάνιες περιπτώσεις, τα προβλήματα αυτά μπορεί να οδηγήσουν μέχρι και στην διάλυση του ζευγαριού. Ο κανόνας όμως είναι ότι οι όποιες αυτές δυσκολίες και προκλήσεις τελικώς ενισχύουν τους δεσμούς αγάπης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου