Εμμονές και καταναγκασμοί

Η εμμονή με τη συνέχεια και τη συνέπεια επιβραδύνει την πρόοδο

Οι άνθρωποι με Ιδεοψυχαναγκαστική  δυσλειτουργία, ICD-10 F42, μπορεί να έχουν εμμονές, καταναγκασμούς ή και τα δύο.
«Εμμονές» είναι σκέψεις, πνευματικές εικόνες ή παρωθήσεις οι οποίες μπορεί μεν προκαλούν δυσαρέσκεια αλλά επανέρχονται συνεχώς στο μυαλό του ανθρώπου.
«Καταναγκασμοί» είναι πράξεις για τις οποίες οι άνθρωποι νιώθουν πως είναι υποχρεωμένοι να πραγματοποιούν ούτως ώστε να προστατευθούν από τις ανησυχίες τους ή να εμποδίσουν κάτι κακό που φοβούνται ότι θα συμβεί. Οι πιο πολλοί άνθρωποι με Ιδεοψυχαναγκαστικές Διαταραχές ή Καταναγκαστική Δυσλειτουργία υποφέρουν και από εμμονές και από καταναγκασμούς.
Οι κοινές εμμονές περιλαμβάνουν:
•        Φοβίες σχετικά με ασθένειες, όπως το AIDS ή ο καρκίνος
•        Φοβίες για δηλητήρια, όπως παρασιτοκτόνα
•        Φοβίες για να μην πληγωθούν ή σκοτώσουν κάποιο αγαπημένο τους πρόσωπο
•        Φοβίες να μην ξεχάσουν κάτι, όπως να σβήσουν τις εστίες της κουζίνας ή τον θερμοσίφωνα ή να κλειδώσουν την πόρτα
•        Φοβίες να μην κάνουν κάτι ντροπιαστικό ή ανήθικο, όπως οι υπερβολικές φωνές
Οι καταναγκασμοί, επίσης, αποκαλούνται «τελετουργίες».
Οι κοινοί καταναγκασμοί περιλαμβάνουν:
•        Υπερβολικά συχνό πλύσιμο και καθαριότητα, όπως π.χ. το πλύσιμο των χεριών πάρα πολλές φορές
•        Συνεχής έλεγχος, όπως π.χ. η επαναλαμβανόμενη επίβλεψη των εστιών της κουζίνας αν είναι σβηστές
•        Επαναλαμβανόμενες πράξεις, όπως π.χ. το άναμμα και σβήσιμο του φωτός
•        Στοίβαγμα και φύλαξη αντικειμένων, όπως π.χ. παλιές εφημερίδες ή πρόχειρα χαρτιά
•        Τοποθέτηση αντικειμένων με συγκεκριμένο τρόπο, όπως π.χ. η επίτευξη απόλυτης συμμετρίας στα έπιπλα και αντικείμενα ενός δωματίου
Οι άνθρωποι με Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή φοβούνται πως αν αφεθούν στις σκέψεις τους χωρίς καταναγκασμούς, θα ανησυχούν όλο και πιο πολύ, μία κατάσταση που πολύ δύσκολα μπορούν να ανεχτούν. Φοβούνται μην «τρελαθούν», πράγμα που τους προκαλεί ιδιαίτερα αυξημένο άγχος.
Η συγκεκριμένη θεραπεία έχει ως στόχο να καταλάβει ή να μάθει ο ασθενής ότι μπορεί να ελέγξει το άγχος του χωρίς καταναγκασμούς. Μαθαίνει έτσι μέσα από συγκεκριμένη μεθοδολογία στρατηγικές χαλάρωσης και τρόπους σκέψης που του μειώνουν τα επίπεδα του άγχους και της αγωνίας του. Μαθαίνει επίσης τρόπους αντιμετώπισης των φόβων του παρά τρόπους αποφυγής. Ο ρόλος του θεραπευτή είναι να βοηθήσει σταδιακά τον ασθενή να αντιμετωπίσει τα πράγματα που φοβάται περισσότερο, ώσπου να σιγουρευτεί ότι ελέγχει τους φόβους του χωρίς καταναγκασμούς.
Τα φάρμακα, που χορηγούνται για την αντιμετώπιση των Ιδεοψυχαναγκαστικών Διαταραχών αυξάνουν το επίπεδο της σεροτονίνης στον εγκέφαλο και είναι φάρμακα, που δεν προκαλούν παρενέργειες, όπως στο παρελθόν. Μελέτες δείχνουν ότι ένα 60% των ασθενών παρουσιάζει αισθητή βελτίωση με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή. Ο συνδυασμός φαρμακευτικής αγωγής και ψυχοθεραπευτικής παρέμβασης έχει τα καλύτερα αποτελέσματα.
Η φαρμακοθεραπεία περιλαμβάνει τη χρήση αντικαταθλιπτικών, κυρίως, από αυτά η κλομιπραμίνη φαίνεται να είναι το πιο αποτελεσματικό. Γενικά, τα φάρμακα που επιδρούν στις δράσεις του νευροδιαβιβαστή σεροτονίνη (5-ΗΤ) στον εγκέφαλο μειώνουν σημαντικά τα συμπτώματα της ψυχαναγκαστικής διαταραχής. Σε σοβαρές περιπτώσεις χρησιμοποιούνται για ένα μικρό διάστημα το λίθιο και νευροληπτικά. Λόγω της ισχυρής σχέσης που υπάρχει ανάμεσα στην ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και τις διαταραχές με τικ (μερικές μελέτες δείχνουν 35% επιπολασμό διαταραχών με τικ σε ασθενείς με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή), στις διαταραχές με τικ χορηγούνται αντιψυχωσικά. Τα φάρμακα βοηθούν στον έλεγχο των συμπτωμάτων της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής, αλλά συχνά, όταν η θεραπεία διακοπεί, ακολουθεί υποτροπή. Πράγματι, ακόμη και αφού τα συμπτώματα υποχωρήσουν, οι περισσότεροι άνθρωποι θα χρειαστεί να συνεχίσουν τη θεραπεία επ’ αόριστον, ίσως σε μικρότερη δοσολογία.
Το παρακάτω ερωτηματολόγιο έχει σχεδιασθεί από τους Zohar & Fineberg  και αποσκοπεί στην γρήγορη ανίχνευση της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής.
Απαντήστε στις ερωτήσεις με ένα ναι ή όχι.
1. Μήπως έχετε την τάση να καθαρίζετε ή να πλένεστε πολύ; ΝΑΙ - ΟΧΙ
2. Μήπως έχετε την τάση να ελέγχετε τα πράγματα πολλές φορές; ΝΑΙ - ΟΧΙ
3. Μήπως σας έρχονται στο μυαλό ενοχλητικές σκέψεις που θα θέλατε να διώξετε αλλά δεν μπορείτε; ΝΑΙ - ΟΧΙ
4. Μήπως σας παίρνει πολύ ώρα να ολοκληρώσετε τις καθημερινές σας δραστηριότητες; ΝΑΙ - ΟΧΙ
5. Μήπως ανησυχείτε ιδιαίτερα όταν τα πράγματα γύρω σας δεν είναι στην σωστή τους θέση; ΝΑΙ - ΟΧΙ
Θετική απάντηση σε οποιαδήποτε από τις προηγούμενες ερωτήσεις μπορεί να μαρτυρά την παρουσία ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής.
Μην ανησυχείτε όμως. Θυμηθείτε ότι η Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή είναι μια ιατρική διαταραχή που θεραπεύεται με επιτυχία.