Μπορεί η υπερθερμία να θεραπεύσει τον καρκίνο;

Γράφει η

Δρ Σάββη Μάλλιου Κριαρά

Ειδικός Παθολόγος-Ογκολόγος, M.D, PhD

Υπερθερμία ή θερμική θεραπεία ή θερμοθεραπεία είναι ένας τύπος θεραπείας του καρκίνου, στην οποία οι ιστοί του σώματος εκτίθενται σε υψηλές θερμοκρασίες (έως 113° F ή 45°C).

Η έρευνα έχει δείξει ότι οι υψηλές θερμοκρασίες μπορεί να βλάψουν και να σκοτώσουν τα καρκινικά κύτταρα, συνήθως με ελάχιστη βλάβη σε φυσιολογικούς ιστούς. Για τη  θανάτωση των καρκινικών κυττάρων η υπερθερμία βλάπτει τις πρωτεΐνες και τις δομές στο εσωτερικό των κυττάρων κι έτσι μπορεί να συρρικνώσει τους όγκους.

Η υπερθερμία χρησιμοποιείται και με άλλες μορφές θεραπείας του καρκίνου, όπως η ακτινοθεραπεία και η χημειοθεραπεία, αν και καλύτερα είναι να χρησιμοποιείται πολλές φορές ως μόνη θεραπεία. Η υπερθερμία μπορεί να κάνει μερικά καρκινικά κύτταρα πιο ευαίσθητα στην ακτινοβολία ή να βλάψει άλλα καρκινικά κύτταρα που η ακτινοβολία δεν μπορεί να βλάψει. Η υπερθερμία και η ακτινοθεραπεία χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό, με διαφορά μιας ώρας. Η Υπερθερμία μπορεί επίσης να ενισχύσει τις επιδράσεις ορισμένων αντικαρκινικών φαρμάκων.

Πολυάριθμες κλινικές δοκιμές έχουν μελετήσει την υπερθερμία σε συνδυασμό με την ακτινοθεραπεία ή  και τη χημειοθεραπεία. Οι μελέτες αυτές έχουν επικεντρωθεί στην αντιμετώπιση πολλών τύπων καρκίνου, συμπεριλαμβανομένου του σαρκώματος, του μελανώματος, των καρκίνων της κεφαλής και του τραχήλου, του εγκεφάλου, των πνευμόνων, του οισοφάγου, του μαστού, της ουροδόχου κύστης, του ορθού, του ήπατος,  του τραχήλου της μήτρας  και  του μεσοθηλιώματος.

Πολλές από αυτές τις μελέτες, έχουν δείξει μια σημαντική μείωση του μεγέθους του όγκου. 

Διάφορες μέθοδοι της υπερθερμίας είναι επί του παρόντος υπό μελέτη, συμπεριλαμβανομένων των τοπικών, περιφερικών, και ολόκληρου το σώματος.

Στην τοπική υπερθερμία, η θερμότητα εφαρμόζεται σε μια μικρή περιοχή, χρησιμοποιώντας διάφορες τεχνικές οι οποίες παρέχουν ενέργεια για τη θέρμανση του όγκου. Διαφορετικοί τύποι ενέργειας μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την εφαρμογή θερμότητας, συμπεριλαμβανομένων των μικροκυμάτων, ραδιοσυχνότητας και υπερήχων.

Τοπική υπερθερμία

Ανάλογα με την εντόπιση του όγκου, υπάρχουν διάφορες προσεγγίσεις για την τοπική υπερθερμία:

o        Εξωτερικά οι προσεγγίσεις που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία όγκων που βρίσκονται στο ή ακριβώς κάτω από το δέρμα. Οι εξωτερικές εφαρμοστές που βρίσκονται γύρω ή κοντά στην κατάλληλη περιοχή και η ενέργεια επικεντρώνονται στον όγκο για να αυξήσουν τη θερμοκρασία του.

o        Ενδοαυλική μέθοδος που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία όγκων μέσα ή κοντά σε κοιλότητες του σώματος, όπως του οισοφάγου ή του ορθού. Κεφαλές τοποθετούνται μέσα στην κοιλότητα για να εισαχθεί εντός του όγκου  παροχή ενέργειας και θερμότητας στην περιοχή άμεσα.

o        Διάμεσες τεχνικές που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία όγκων βαθιά μέσα στο σώμα, όπως είναι οι όγκοι του εγκεφάλου. Η τεχνική αυτή επιτρέπει στον όγκο να θερμανθεί σε θερμοκρασίες υψηλότερες από τις εξωτερικές τεχνικές. Με αναισθησία,  καθετήρες ή βελόνες εισάγονται εντός του όγκου. Απεικονιστικές τεχνικές, όπως το υπερηχογράφημα, μπορεί να χρησιμοποιηθούν για να επιβεβαιωθεί ότι ο καθετήρας έχει τοποθετηθεί στη σωστή θέση μέσα στον όγκο. Η πηγή θερμότητας στη συνέχεια, εισάγεται με καθετήρα.  Καυτηρίαση με ραδιοσυχνότητες (RFA) είναι ένας τύπος διάμεσης υπερθερμίας η οποία χρησιμοποιεί ραδιοκύματα για τη θέρμανση και σκοτώνει τα καρκινικά κύτταρα.

Περιφερική υπερθερμία

Στην περιφερική υπερθερμία, διάφορες προσεγγίσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη θέρμανση μεγάλων περιοχών, όπως μια κοιλότητα του σώματος, όργανο, ή τα άκρα.

o        Στους ιστούς που βρίσκονται σε βάθος εντός του σώματος, όπως σε καρκίνο του τραχήλου της μήτρας ή της ουροδόχου κύστης τοποθετούνται εξωτερικές εφαρμοστές γύρω από την κοιλότητα του σώματος ή το όργανο με μικροκύματα ή ενέργεια από ραδιοσυχνότητες που εστιάζονται στην περιοχή για να αυξήσουν τη θερμοκρασία του.

o        Τεχνικές περιφερειακής αιμάτωσης μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη θεραπεία καρκίνων στα χέρια και τα πόδια, όπως το μελάνωμα, ή καρκίνος σε ορισμένα όργανα, όπως το ήπαρ ή οι πνεύμονες. Στη διαδικασία αυτή, αφαιρείται αίμα από τον ασθενή, θερμαίνεται, και στη συνέχεια διοχετεύεται  πίσω στο άκρο ή όργανο. Αντικαρκινικά φάρμακα   δίνονται κατά τη διάρκεια αυτής της θεραπείας.

o        Συνεχής υπερθερμική περιτοναϊκή έγχυση (CHPP) είναι μια τεχνική που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία του καρκίνου στην  περιτοναϊκή κοιλότητα (ο χώρος στο εσωτερικό της κοιλιάς που περιέχει το έντερα, το στομάχι και το ήπαρ), συμπεριλαμβανομένου του περιτοναϊκού μεσοθηλιώματος και του καρκίνου του στομάχου. Κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης, θερμαινόμενα αντικαρκινικά φάρμακα χορηγούνται μέσα στην περιτοναϊκή κοιλότητα. Η θερμοκρασία στην περιτοναϊκή κοιλότητα  φτάνει τους 106-108°F (41,11-42,22°C).

Ολόσωμη υπερθερμία

Ολόσωμη υπερθερμία χρησιμοποιείται για τη θεραπεία του μεταστατικού καρκίνου που έχει εξαπλωθεί σε όλο το σώμα. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με διάφορες τεχνικές που αυξάνουν τη θερμοκρασία του σώματος σε 107-108°F (41,66-42,22°C)

Η αποτελεσματικότητα της θεραπείας με υπερθερμία έχει σχέση με την θερμοκρασία που επιτυγχάνεται κατά τη διάρκεια της θεραπείας, καθώς και η διάρκεια της θεραπείας και των χαρακτηριστικών των κυττάρων και των ιστών.

Για να εξασφαλιστεί  η επιθυμητή θερμοκρασία χωρίς υπέρβαση, η θερμοκρασία του όγκου και των γύρω ιστών παρακολουθούνται σε όλη τη θεραπεία με υπερθερμία. Χρησιμοποιώντας τοπική αναισθησία, ο γιατρός εισάγει μικρές βελόνες ή σωλήνες με μικροσκοπικά θερμόμετρα στην υπό θεραπεία περιοχή για την παρακολούθηση της θερμοκρασίας.

Απεικονιστικές τεχνικές, όπως η CT (αξονική τομογραφία ), μπορεί να χρησιμοποιηθούν.

Τα περισσότερα φυσιολογικά κύτταρα δεν επηρεάζονται κατά τη διάρκεια υπερθερμίας, εάν η θερμοκρασία παραμένει κάτω από 111°F (43,88°C). Ωστόσο, λόγω περιφερειακών διαφορών ως προς τα χαρακτηριστικά των ιστών, υψηλότερες θερμοκρασίες μπορεί να χρησιμοποιηθούν σε διάφορα σημεία. Αυτό μπορεί να προκαλέσει εγκαύματα, φουσκάλες, δυσφορία ή πόνο. Τεχνικές έγχυσης μπορεί να προκαλέσουν οίδημα των ιστών, θρόμβους στο αίμα, αιμορραγία και άλλες βλάβες στο φυσιολογικούς ιστούς. Ωστόσο, οι περισσότερες από αυτές τις παρενέργειες είναι προσωρινές. Η ολόσωμη υπερθερμία μπορεί να προκαλέσει πιο σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες, συμπεριλαμβανομένων των καρδιακών και αγγειακών διαταραχών, αλλά οι επιπτώσεις αυτές δεν είναι συχνές. Διάρροια, ναυτία, έμετος, συνήθως, παρατηρούνται μετά από υπερθερμία σε ολόκληρο το σώμα.

Η υπερθερμία μπορεί να θεωρηθεί μια τυπική θεραπεία για τον καρκίνο.

Πολλές κλινικές δοκιμές διεξάγονται για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της υπερθερμίας. 

Επιλεγμένη Βιβλιογραφία

1.       van der Zee J. Heating the patient: a promising approach? Annals of Oncology 2002; 13(8):1173–1184.

2.       Hildebrandt B, Wust P, Ahlers O, et al. The cellular and molecular basis of hyperthermia. Critical Reviews in Oncology/Hematology 2002; 43(1):33–56.

3.       Wust P, Hildebrandt B, Sreenivasa G, et al. Hyperthermia in combined treatment of cancer. The Lancet Oncology 2002; 3(8):487–497.

4.       Alexander HR. Isolation perfusion. In: DeVita VT Jr., Hellman S, Rosenberg SA, editors. Cancer: Principles and Practice of Oncology. Vol. 1 and 2. 6th ed. Philadelphia: Lippincott Williams and Wilkins, 2001.

5.       Falk MH, Issels RD. Hyperthermia in oncology. International Journal of Hyperthermia 2001; 17(1):1–18.

6.       Dewhirst MW, Gibbs FA Jr, Roemer RB, Samulski TV. Hyperthermia. In: Gunderson LL, Tepper JE, editors. Clinical Radiation Oncology. 1st ed. New York, NY: Churchill Livingstone, 2000.

7.       Kapp DS, Hahn GM, Carlson RW. Principles of Hyperthermia. In: Bast RC Jr., Kufe DW, Pollock RE, et al., editors. Cancer Medicine e.5. 5th ed. Hamilton, Ontario: B.C. Decker Inc., 2000.

8.       Feldman AL, Libutti SK, Pingpank JF, et al. Analysis of factors associated with outcome in patients with malignant peritoneal mesothelioma undergoing surgical debulking and intraperitoneal chemotherapy.Journal of Clinical Oncology 2003; 21(24):4560–4567.

9.       Chang E, Alexander HR, Libutti SK, et al. Laparoscopic continuous hyperthermic peritoneal perfusion.Journal of the American College of Surgeons 2001; 193(2):225–229.

Γράφει η
Δρ Σάββη Μάλλιου Κριαρά
Ειδικός Παθολόγος- Ογκολόγος, MD, PhD

Λ. Γαλατσίου 135 & Μπουμπουλίνας, Γαλάτσι
Τ.Κ.: 111 46
Τηλ: 210 2131940, Κιν: 6974639366
e-mail: sevvimalliou@gmail.com
Ιατρός ΕΟΠΥΥ