Το άσθμα είναι ένα συχνό χρόνιο νόσημα.
Άσθμα, ICD-10 J45, ονομάζεται η χρόνια πάθηση που επηρεάζει τους μικρούς αεραγωγούς στους πνεύμονες, προκαλώντας αναστρέψιμη στένωσή τους.
Το άσθμα είναι ένα συχνό χρόνιο νόσημα και περισσότερα από 100 εκατομμύρια άτομα στον κόσμο πάσχουν από αυτό. Προσβάλλει και τα 2 φύλα, μπορεί να πρωτοεμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, αλλά, συνήθως, αυτό συμβαίνει στην παιδική ηλικία. Τουλάχιστον 1 στα 10 παιδιά και 1 στους 20 ενήλικες έχουν άσθμα. Το άσθμα συνήθως εμφανίζεται σε οικογένειες με ιστορικό άσθματος, αλλά η συσχέτιση δεν είναι απόλυτη, καθώς, πολλοί άνθρωποι με άσθμα δεν έχουν άλλους συγγενείς με την συγκεκριμένη πάθηση.
Συμπτώματα
Τα συμπτώματα υποχωρούν με την κατάλληλη θεραπεία (στο 5% των ασθενών η θεραπεία δεν επιτυγχάνει τον έλεγχο των συμπτωμάτων). Μερικοί ασθενείς με άσθμα είναι επιρρεπείς σε πολύ σοβαρές κρίσεις, που μπορεί να αποβούν μοιραίες. Η πλειονότητα των θανάτων από άσθμα συμβαίνει σε ανθρώπους ηλικίας άνω των 45 ετών (το 40% αυτών είναι 75 ετών ή και παραπάνω). Σε όλο τον κόσμο, υπολογίζεται ότι 180.000 άνθρωποι πεθαίνουν από άσθμα κάθε χρόνο.
Τα πιο κοινά συμπτώματα είναι ο βήχας και το λαχάνιασμα. Μπορεί να εμφανιστεί δύσπνοια και σφίξιμο στο στήθος. Τα συμπτώματα μπορούν να είναι ελαφριάς μορφής έως πολύ σοβαρά ανάμεσα σε διαφορετικά άτομα ή σε διαφορετικά επεισόδια που έχει ένας συγκεκριμένος άνθρωπος. Κάθε επεισόδιο μπορεί να κρατήσει μόλις μια ώρα ή μπορεί να επιμείνει για μέρες ή και βδομάδες αν δεν χορηγηθεί σωστή φαρμακευτική αγωγή.
Ήπια συμπτώματα: Ελαφριάς μορφής λαχάνιασμα και βήχα σε κρύωμα, λοίμωξη του αναπνευστικού συστήματος, αλλεργικό συνάχι ή κατά την άθληση. Ένα παιδί με ήπιας μορφής άσθμα μπορεί να έχει έναν ενοχλητικό βήχα κάθε βράδυ.
Μέτρια συμπτώματα: Συχνά επεισόδια με λαχάνιασμα, βήχα και δύσπνοια. Τα συμπτώματα είναι συνήθως χειρότερα το βράδυ ή νωρίς το πρωί.
Σοβαρά συμπτώματα: Έντονο λαχάνιασμα, σφίξιμο στο στήθος και δυσκολία στην αναπνοή. Από την έντονη δύσπνοια μπορεί να είναι δύσκολη ακόμα και η ομιλία.
Το άσθμα προκαλείται από φλεγμονή στους αεραγωγούς. Η φλεγμονή αυτή ερεθίζει τους μύες γύρω από τους αεραγωγούς και προκαλεί την σύσφιξη και την στένωσή τους. Αυτό δυσκολεύει την διαδικασία μεταφοράς αέρα στους πνεύμονες και οδηγεί στο λαχάνιασμα και την δυσκολία στην αναπνοή. Η φλεγμονή επίσης προκαλεί ερεθισμό στους αεραγωγούς και την παραγωγή πλεονάζουσας βλέννης, που προκαλεί στην συνέχεια βήχα (με φλέγματα) και περαιτέρω απόφραξη της ροής αέρα.
Τα συμπτώματα του άσθματος μπορεί να βρεθούν κατά καιρούς σε έξαρση (ασθματική κρίση). Τα συμπτώματα ενεργοποιούνται ή επιδεινώνονται κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες. Είναι δυνατόν να αποφευχθούν μερικοί τέτοιοι παράγοντες ερεθισμού και έτσι να διευκολυνθεί ο περιορισμός των συμπτωμάτων.
Παράγοντες που μπορούν να προκαλέσουν συμπτώματα κρίσης άσθματος είναι, κυρίως, οι ακόλουθοι:
• Λοιμώξεις.
• Η γύρη και οι μύκητες. Το άσθμα είναι συχνά χειρότερο την περίοδο έξαρσης αλλεργιών του αναπνευστικού.
• Άθληση. Παρόλα αυτά, η άθληση και η γυμναστική είναι ευεργετική για τους ασθενείς με άσθμα. Αν είναι απαραίτητο, γίνεται χρήση βρογχοδιασταλτικών πριν από την άθληση για την αποτροπή συμπτωμάτων. Αλλά, ως κανόνας, το άσθμα που προκαλείται από άθληση καταδεικνύει την απουσία ή την μη επάρκεια της φαρμακευτικής αγωγής κατά του άσθματος. Αν παρουσιαστεί, ίσως, χρειάζεται ισχυρότερη προληπτική φαρμακευτική αγωγή.
• Ορισμένα φάρμακα. Για παράδειγμα, περίπου 1 στους 50 ανθρώπους με άσθμα είναι αλλεργικοί στην ασπιρίνη και μπορεί να τους προκαλέσει συμπτώματα. Άλλα φάρμακα που μπορούν να προκαλέσουν συμπτώματα άσθματος είναι:αντιφλεγμονώδη παυσίπονα όπως η ιβοπρουφένη, η δικλοφενάκη κλπ. και Βήτα-αναστολείς (beta-blockers), όπως η προπανολόλη, η ατενολόλη και η τιμολόλη (κατά κύριο λόγω αντιυπερτασικά φάρμακα). Περιλαμβάνονται και οι σταγόνες για τα μάτια που περιλαμβάνουν βήτα-αναστολείς και χρησιμοποιούνται για την θεραπεία του γλαυκώματος.
• Το κάπνισμα. Το παθητικό κάπνισμα, επίσης, επιδεινώνει κι αυτό το άσθμα.
• Η γύρη και οι μύκητες. Το άσθμα είναι συχνά χειρότερο την περίοδο έξαρσης αλλεργιών του αναπνευστικού.
• Άθληση. Παρόλα αυτά, η άθληση και η γυμναστική είναι ευεργετική για τους ασθενείς με άσθμα. Αν είναι απαραίτητο, γίνεται χρήση βρογχοδιασταλτικών πριν από την άθληση για την αποτροπή συμπτωμάτων. Αλλά, ως κανόνας, το άσθμα που προκαλείται από άθληση καταδεικνύει την απουσία ή την μη επάρκεια της φαρμακευτικής αγωγής κατά του άσθματος. Αν παρουσιαστεί, ίσως, χρειάζεται ισχυρότερη προληπτική φαρμακευτική αγωγή.
• Ορισμένα φάρμακα. Για παράδειγμα, περίπου 1 στους 50 ανθρώπους με άσθμα είναι αλλεργικοί στην ασπιρίνη και μπορεί να τους προκαλέσει συμπτώματα. Άλλα φάρμακα που μπορούν να προκαλέσουν συμπτώματα άσθματος είναι:αντιφλεγμονώδη παυσίπονα όπως η ιβοπρουφένη, η δικλοφενάκη κλπ. και Βήτα-αναστολείς (beta-blockers), όπως η προπανολόλη, η ατενολόλη και η τιμολόλη (κατά κύριο λόγω αντιυπερτασικά φάρμακα). Περιλαμβάνονται και οι σταγόνες για τα μάτια που περιλαμβάνουν βήτα-αναστολείς και χρησιμοποιούνται για την θεραπεία του γλαυκώματος.
• Το κάπνισμα. Το παθητικό κάπνισμα, επίσης, επιδεινώνει κι αυτό το άσθμα.
• Άλλες αναθυμιάσεις και χημικά. Για παράδειγμα, αναθυμιάσεις από χρώματα, διαλυτικά και ρυπογόνους παράγοντες. Η αύξηση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης μπορεί να είναι ένας λόγος γιατί το άσθμα γίνεται πιο συχνό φαινόμενο τις τελευταίες δεκαετίες.
• Συναισθήματα. Το άσθμα δεν οφείλεται σε νευρολογικούς παράγοντες, αλλά φαινόμενα όπως το στρες, η κατάθλιψη ή το γέλιο μπορούν να προκαλέσουν εξάρσεις του.
• Αλλεργίες σε ζώα. Όπως κατοικίδιες γάτες, σκύλοι ή ακόμα και άλογα. Συνήθως, τις περισσότερες φορές τα ζώα δεν προκαλούν συμπτώματα, αλλά μερικοί άνθρωποι μπορεί να παρατηρήσουν έξαρση ή επιδείνωση των συμπτωμάτων όταν βρίσκονται κοντά σε συγκεκριμένα ζώα.
• Το ακάριο της σκόνης. Είναι ένα πολύ μικρός οργανισμός που ζει στα στρώματα και σε άλλα υφάσματα μέσα στο σπίτι.
• Ορισμένα φαγητά. Αυτό είναι σπάνιο.
• Συναισθήματα. Το άσθμα δεν οφείλεται σε νευρολογικούς παράγοντες, αλλά φαινόμενα όπως το στρες, η κατάθλιψη ή το γέλιο μπορούν να προκαλέσουν εξάρσεις του.
• Αλλεργίες σε ζώα. Όπως κατοικίδιες γάτες, σκύλοι ή ακόμα και άλογα. Συνήθως, τις περισσότερες φορές τα ζώα δεν προκαλούν συμπτώματα, αλλά μερικοί άνθρωποι μπορεί να παρατηρήσουν έξαρση ή επιδείνωση των συμπτωμάτων όταν βρίσκονται κοντά σε συγκεκριμένα ζώα.
• Το ακάριο της σκόνης. Είναι ένα πολύ μικρός οργανισμός που ζει στα στρώματα και σε άλλα υφάσματα μέσα στο σπίτι.
• Ορισμένα φαγητά. Αυτό είναι σπάνιο.
Μερικοί ασθενείς με άσθμα αναπτύσσουν συμπτώματα μόνο όταν εκτίθενται σε συγκεκριμένους παράγοντες.
Παράδειγμα:
• Εργασιακό άσθμα. Μερικοί άνθρωποι αναπτύσσουν συμπτώματα μόνο όταν εκτίθενται σε συγκεκριμένους παράγοντες κατά την διάρκεια της εργασίας. Δεν παρουσιάζουν συμπτώματα όλον τον υπόλοιπο χρόνο.
• Άσθμα που προκαλείται από την άθληση. Όπως αναφέραμε και πιο πάνω, η άθληση μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα του άσθματος σε πολλούς ανθρώπους. Όμως μερικοί άνθρωποι αναπτύσσουν συμπτώματα μόνο όταν αθλούνται και τον υπόλοιπο χρόνο δεν έχουν πρόβλημα.
• Εργασιακό άσθμα. Μερικοί άνθρωποι αναπτύσσουν συμπτώματα μόνο όταν εκτίθενται σε συγκεκριμένους παράγοντες κατά την διάρκεια της εργασίας. Δεν παρουσιάζουν συμπτώματα όλον τον υπόλοιπο χρόνο.
• Άσθμα που προκαλείται από την άθληση. Όπως αναφέραμε και πιο πάνω, η άθληση μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα του άσθματος σε πολλούς ανθρώπους. Όμως μερικοί άνθρωποι αναπτύσσουν συμπτώματα μόνο όταν αθλούνται και τον υπόλοιπο χρόνο δεν έχουν πρόβλημα.
Διάγνωση
Η διάγνωση του άσθματος γίνεται με την σπιρομέτρηση. Με αυτήν την μέθοδο ο ασθενής φυσάει μέσα σ’ ένα μηχάνημα που μετράει την ταχύτητα και τον όγκο της ροής αέρα που έρχεται από τους πνεύμονές του. Συνήθως, τα συμπτώματα είναι συνηθισμένα, και η διάγνωση γίνεται εύκολα. Επιπλέον της αρχικής διάγνωσης, η καταγραφή του εξατομικευμένου προφίλ του κάθε ασθματικού απαιτεί την χρήση από τον ίδια ενός ροόμετρου (peak flow meter) με το οποίο καταγράφει καθημερινά τις διακυμάνσεις στην μέγιστη εκπνευστική ροή του ασθενούς.
Το ροόμετρο (peak flow meter) είναι μία μικρή συσκευή μέσα στην οποία φυσάει ο ασθενής και μετράει την ταχύτητα του αέρα που εκπνέεται μέσω των πνευμόνων. Οι μετρήσεις του ροόμετρου βελτιώνονται όταν οι αεραγωγοί που έχουν στενέψει ανοίγουν με την φαρμακευτική αγωγή. Η μέτρηση με το ροόμετρο ανά τακτά χρονικά διαστήματα μπορεί να βοηθήσει στην αξιολόγηση της επιτυχίας της φαρμακευτικής αγωγής.
Θεραπεία
Για τους πιο πολλούς ανθρώπους με άσθμα τα συμπτώματα μπορούν να προληφθούν με την θεραπευτική αγωγή:
Συσκευές εισπνοής
Τα φάρμακα που χορηγούνται με τις συσκευές εισπνοής μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε βραχείας δράσης βρογχοδιασταλτικά, προληπτικά και μακράς δράσης βρογχοδιασταλτικά.
• Η συσκευή εισπνοής ανακούφισης θεωρείται απαραίτητη για την καταπολέμηση των συμπτωμάτων. Το φάρμακο που περιέχει χαλαρώνει τους μύες που περιβάλουν τους αεραγωγούς. Αυτό προκαλεί τους αεραγωγούς να ανοίξουν και τα συμπτώματα σύντομα υποχωρούν. Τα φάρμακα αυτά λέγονται και βρογχοδιασταλτικά, καθώς διαστέλλουν τους βρόγχους και μικρούς αεραγωγούς. Υπάρχουν αρκετά διαφορετικά φάρμακα στην κατηγορία των βραχείας δράσης βρογχοδιασταλτικών. Για παράδειγμα η σαλβουταμόλη και η τερβουταλίνη. Αυτά διατίθενται με διάφορες μάρκες και κατασκευάζονται από διαφορετικές εταιρίες.
• Η προληπτική χρήση, με συσκευή εισπνοής που χρησιμοποιείται καθημερινά, για την αποτροπή της δημιουργίας συμπτωμάτων. Το φάρμακο που χρησιμοποιείται συνήθως είναι ένα κορτικοστεροειδές. Τα στεροειδή λειτουργούν περιορίζοντας την φλεγμονή στους αεραγωγούς. Όταν η φλεγμονή εξαφανιστεί, μειώνεται κατά πολύ η πιθανότητα στένωσης των αεραγωγών και η δημιουργία συμπτωμάτων. Χρειάζεται 7-14 μέρες για το στεροειδές να δράσει αθροιστικά και να έχει αποτέλεσμα. Παρόλα αυτά μετά από περίπου μια βδομάδα χρήσης της αγωγής, τα συμπτώματα εξαφανίζονται ή μειώνονται δραστικά. Μπορεί να χρειαστεί έως έξι εβδομάδες για την μέγιστη αποτελεσματικότητα.
• Η συσκευή εισπνοής με μακράς δράσης βρογχοδιασταλτικά μπορεί να χορηγηθεί συμπληρωματικά στην συσκευή εισπνεόμενων κορτικοστεροειδών (πλέον κυκλοφορούν και έτοιμοι συνδυασμοί τους). Μπορεί να χρειαστεί αν τα συμπτώματα δεν μπορούν να καταπολεμηθούν. Τα φάρμακα που περιέχουν αυτές οι συσκευές λειτουργούν με παρόμοιο τρόπο με αυτά στις συσκευές που περιέχουν βραχείας δράσης βρογχοδιασταλτικά, αλλά παραμένουν δραστικά έως και 12 ώρες μετά από κάθε δόση. Περιέχουν σαλμετερόλη ή φορμοτερόλη (Μερικές μάρκες συσκευών εισπνοής περιέχουν και στεροειδή και μακράς δράσης βρογχοδιασταλτικά για ευκολία).
Κατανεμητές (Spacer devices) χρησιμοποιούνται με κάποιους τύπους συσκευών εισπνοής. Συχνά χρησιμοποιούνται από παιδιά, αλλά μπορεί να γίνει χρήση τους και από ενήλικες. Ένας κατανεμητής είναι ένας μικρός πλαστικός θάλαμος που συνδέεται με την συσκευή εισπνοής. Κρατά το φάρμακο, σαν μία δεξαμενή όταν πατήσουμε την συσκευή εισπνοής. Μία βαλβίδα στο στόμιο εξασφαλίζει ότι το φάρμακο παραμένει στο κατανεμητή μέχρι την εισπνοή και στην εκπνοή η βαλβίδα κλείνει. Μια μάσκα προσώπου μπορεί να προσαρμοστεί σε μερικούς τύπους κατανεμητών αντί του στομίου. Αυτό γίνεται κάποιες φορές για παιδιά και βρέφη που στην συνέχεια απλά μπορούν να κάνουν χρήση της συσκευής εισπνοής εισπνέοντας και εκπνέοντας φυσιολογικά μέσω της μάσκας.
Ταμπλέτες με στεροειδή
Μία σύντομη αγωγή με ταμπλέτες με στεροειδή (όπως η πρεδνιζολόνη) είναι κάποιες φορές απαραίτητη για την υποχώρηση παρατεταμένου επεισοδίου κρίσης άσθματος με έντονα συμπτώματα. Οι ταμπλέτες με στεροειδή είναι αποτελεσματικές στο να προκαλούν την υποχώρηση της φλεγμονής στους αεραγωγούς. Μερικοί άνθρωποι είναι επιφυλακτικοί στην αγωγή με ταμπλέτες με στεροειδή. Όμως, μία σύντομη αγωγή με ταμπλέτες με στεροειδή (για περίπου μία βδομάδα το μέγιστο, με 30mg πρεδνιζολόνης ημερησίως) συνήθως δρα πολύ αποτελεσματικά και είναι σχεδόν απίθανο να προκαλέσει παρενέργειες. Η χορήγησή της για 3 ημέρες μόνο δεν απαιτεί σταδιακή διακοπή της.
Η θεραπευτική αγωγή καθορίζεται με βάση την σταδιοποίηση του άσθματος ανάλογα με την βαρύτητα και την συχνότητα των συμπτωμάτων του.
Συμπτώματα ημερήσια
|
Συμπτώματα νυκτερινά
|
PEF ή FEV1
________________
Διακύμανση PEF
| |
Στάδιο 1 Διαλλείπον
|
<1 φορά/εβδομάδα Ασυμτωματικός
Φυσιολογική PEF στα μεσοδιαστήματα των κρίσεων
|
< 2φορές/μήνα
|
>80%
<20%
|
Στάδιο 2
Ήπιο επιμένον
|
>1 φορά/εβδομάδα αλλά <1 φορά/ημέρα
Οι κρίσεις μπορεί να επηρεάζουν τη δραστηριότητα
|
>2φορές/μήνα
|
>80%
20-30%
|
Στάδιο 3
Μέτριο επιμένον
|
Καθημερινά
Οι κρίσεις επηρεάζουν τη δραστηριότητα
|
>1φορά/εβδομάδα
|
60-80%
>30%
|
Στάδιο 4
Σοβαρό επιμένον
|
Καθημερινά
Περιορισμένη φυσική δραστηριότητα
|
Συχνά
|
<60%
>30%
|
Στους ασθενείς με βρογχικό άσθμα πρέπει να γίνεται το εμβόλιο κατά τις γρίπης(influenza immunization) κάθε φθινόπωρο και συχνότερα αν απαιτείται και το εμβόλιο του πνευμονιόκοκκου κάθε πέντε έτη.
By PREDICT
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου