Γυναικομαστία

Γυναικομαστία είναι η ανάπτυξη μαστών στον άνδρα

Γράφει η

Δρ Σάββη Μάλλιου Κριαρά

Ειδικός Παθολόγος-Ογκολόγος, MD, PhD 

Η γυναικομαστία, ICD-10 N62, που είναι η ανάπτυξη μαστού στον άνδρα και διακρίνεται σε 5 τύπους:

1.            Γυναικομαστία των εφήβων

Ο μαστός στον άρρενα δεν δέχεται τις ορμονικές επιδράσεις του θήλεος και παραμένει ατροφικός. Όμως, στην εφηβεία μπορεί να παρατηρηθεί μικρή ως μέτρια ανάπτυξη του μαζικού αδένα που ονομάζεται γυναικομαστία. Είναι πολύ συχνή περίπου στο 30-70% των αγοριών της εφηβείας ( 14ο έτος). Ο μαζικός αδένας είναι μαλακός, επώδυνος κι έχει διάμετρο 2-4 εκατοστά. Είναι συνήθως αμφοτερόπλευρη η γυναικομαστία στον έφηβο και σε λίγες περιπτώσεις ετερόπλευρη. Η αιτιολογία της είναι άγνωστη. Τα επίπεδα της προλακτίνης και των γοναδοτροπινών είναι φυσιολογικά, αλλά πιθανόν λόγω των αυξημένων επιπέδων της οιστραδιόλης σε σχέση με την τεστοστερόνη και τη διαταραχή της σχέσης οιστρόνης και επινεφριδιακών ανδρογόνων, από την τοπική διαταραχή της μετατροπής της τεστοστερόνης σε οιστραδιόλη, λόγω ανωριμότητας της αρωματάσης και λόγω αυξημένων οιστρογονικών υποδοχέων στους εκφορητικούς πόρους του αδένα.

Η γυναικομαστία της ήβης δεν χρειάζεται αντιμετώπιση δεδομένου ότι υποχωρεί σχεδόν πάντα σε 1-2 χρόνια.

2.            Ιδιοπαθής γυναικομαστία

Είναι η μόνιμη παρουσία μαστών στον άνδρα. Οφείλεται στην ευαισθησία του μαζικού αδένα στις γοναδοτροφίνες. Διαφοροδιάγνωση θα γίνει από την λιπομαστία λόγω εναπόθεσης λίπους, με μαστογραφία. Οι εξετάσεις που απαιτούνται είναι η χοριακή γοναδοτροπίνη, η a-FP, ακτινογραφία θώρακος, ακτινογραφία κρανίου, εξέταση των όρχεων κ.α. για τον αποκλεισμό κάποιας νεοπλασματικής κατάστασης. Αν είναι πραγματικά ιδιοπαθής τελικά αφαιρείται ο αδένας χειρουργικά μόνο για αισθητικούς λόγους.

3.          Ιατρογενής ή φαρμακευτική γυναικομαστία

Διάφορα φάρμακα μπορεί να προκαλέσουν γυναικομαστία, όπως τα οιστρογόνα, η δακτυλίτιδα, η ρεζερπίνη, η φαινοθειαζίνη, η σπειρονολακτόνη. Γι’ αυτό πάντα σε περίπτωση γυναικομαστίας λαμβάνεται λεπτομερές ιστορικό.

4.          Γυνακομαστία από αυξημένα οιστρογόνα

1.          Γοναδικός υπεροιστρογονισμός

Α)Αληθής ερμαφροδιτισμός

Β)Νεοπλάσματα του στρώματος των όρχεων από τα διάμεσα κύττταρα του Leydig, από τα κύτταρα του Sertoli και από τα κύτταρα της κοκκώδους κάψας

       2.    Νεοπλάσματα των σπερματικών ιστών όπως χοριοκαρκίνωμα, σεμίνωμα, τεράτωμα και εμβρυικό καρκίνωμα

       3.    Όγκοι που δεν προέρχονται από τους όρχεις όπως σπίλοι και καρκινώματα του δέρματος, νεοπλάσματα του φλοιού των επινεφριδίων, ο καρκίνος του πνεύμονος και το ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα.

       4.    Παθήσεις των ενδοκρινών αδένων

       5.    Ηπατοπάθειες όπως η αλκοολική κίρρωση

       6.    Διαταραχές της σίτισης

       7.     Διατροφικοί λόγοι όπως κοτόπουλα με ορμόνες, λεβάντα, έλαια τσαγιών κ.α.

5. Γυναικομαστία από υπογοναδισμό

          Α)Γηρατειά

          Β)Υπογοναδισμός από πρωτοπαθή ορχική ανεπάρκεια, όπως σύνδρομο Klinefelter XXY, Reifenstein XY, Kallman, συγγενής ανορχία, κληρονομική ένδεια βιοσύνθεσης ανδρογόνων, ανεπάρκεια ACTH ή δευτεροπαθή ορχική ανεπάρκεια όπως τραυματισμός, ορχίτιδα από παρωτίτιδα, κρυψορχία, ακτινοβολία ή χημειοθεραπεία σε μικρή ηλικία, υδροκήλη, κιρσοκήλη.

          Γ) Νεφρική ανεπάρκεια

Σε αυτές τις περιπτώσεις η θεραπεία είναι η αντιμετώπιση της αιτίας με την οπία στη συνέχεια υποχωρεί η γυναικομαστία. Αν δεν αντιμετωπίζεται η κύρια αιτία και ο ασθενής για αισθητικούς λόγους το απαιτεί γίνεται χειρουργική εξαίρεση του αδένα.

---

Θεραπεία γυναικομαστίας

• Ένας σημαντικός παράγοντας που θα πρέπει να επηρεάσει την αρχική επιλογή της θεραπείας είναι η διάρκεια της γυναικομαστίας. Η εφηβική γυναικομαστία υποχωρεί αυτόματα μέσα σε αρκετές εβδομάδες έως 3 έτη σε 90% περίπου των ασθενών. Στήθος μεγαλύτερο από 4 εκατοστά σε διάμετρο, δεν μπορεί να υποχωρήσει πλήρως. Ο εντοπισμός και η διαχείριση μιας υποκείμενης πρωτογενούς διαταραχής ανακουφίζει συχνά από την γυναικομαστία.
• Αν ο υπογοναδισμός (πρωτογενής ή δευτερογενής), είναι η αιτία της γυναικομαστίας, παρεντερικά ή διαδερμικά θεραπεία χορηγείται τεστοστερόνη. Ωστόσο, η τεστοστερόνη έχει τη δυνατότητα να επιδεινώσει γυναικομαστία μέσω της απωματοποίησης της εξωγενούς ορμόνης σε οιστραδιόλη.
• Για τους ασθενείς με ιδιοπαθή γυναικομαστία ή με εναπομένουσα γυναικομαστία μετά την επεξεργασία της κύριας αιτίας, ιατρική ή χειρουργική θεραπεία μπορεί να γίνει.
• Η κλομιφαίνη είναι ένα αντοιστρογόνο που μπορεί να χορηγηθεί σε δοκιμαστική βάση σε δόση 50-100 mg ανά ημέρα για έως 6 μήνες. Περίπου στο 50% των ασθενών θα επιτευχθεί μερική μείωση του μεγέθους του στήθους, και περίπου στο 20% των ασθενών θα γίνει πλήρης υποχώρηση. Ανεπιθύμητες ενέργειες είναι προβλήματα όρασης, εξάνθημα και ναυτία.
• Η Tamoxifen, είναι ένας ανταγωνιστής οιστρογόνων, αποτελεσματικός για την  γυναικομαστία σε δόσεις των 10-20 mg δύο φορές την ημέρα και στο 80% των ασθενών παρατηρείται πλήρης υποχώρηση της γυναικομαστίας. Η Tamoxifen χρησιμοποιείται συνήθως για 3 μήνες πριν από την παραπομπή σε έναν χειρούργο. Η ναυτία και επιγαστρική δυσφορία είναι οι κύριες ανεπιθύμητες ενέργειες της Tamoxifen.
• Άλλα φάρμακα που χρησιμοποιούνται λιγότερο συχνά  είναι η δαναζόλη και η testolactone: 

Η Δαναζόλη, είναι ένα συνθετικό παράγωγο της τεστοστερόνης που αναστέλλει την υποφυσιακή έκκριση της LH και της ωοθυλακιοτρόπου ορμόνης (FSH), η οποία μειώνει τη σύνθεση οιστρογόνων από τους όρχεις. Η δόση που χρησιμοποιείται για γυναικομαστία είναι 200 mg δύο φορές την ημέρα. Πλήρης υποχώρηση της γυναικομαστίας, έχει αναφερθεί στο 23% των περιπτώσεων. Ανεπιθύμητες ενέργειες είναι  αύξηση βάρους, ακμή, μυϊκές κράμπες, κατακράτηση υγρών, η ναυτία και ηπατική δυσλειτουργία.

Η Testolactone, είναι ένας περιφερειακός αναστολέας της αρωματάσης κι έχει χρησιμοποιηθεί με διαφορετικά ποσοστά επιτυχίας σε δόσεις των 150 mg 3 φορές την ημέρα για 6 μήνες. Ναυτία, έμετος, οίδημα και επιδείνωση της υπέρτασης έχουν αναφερθεί με τη χρήση του.

• Μειωτική επέμβαση μαστών (mammoplasty) γίνεται  για τους ασθενείς με πολλοί μεγάλους μαστούς macromastia ή μακροχρόνια γυναικομαστία ή σε όσους η ιατρική θεραπεία έχει αποτύχει κι επίσης για λόγους αισθητικής και για ψυχοκοινωνικούς λόγους. Αν η χειρουργική επέμβαση είναι απαραίτητη για ασθενείς με λιπομαστία (pseudogynecomastia), η λιποαναρρόφηση μπορεί να είναι δικαιολογημένη.
• Πιο εκτεταμένη πλαστική χειρουργική μπορεί να απαιτείται σε ασθενείς με εμφανή γυναικομαστία ή που έχουν αναπτύξει υπερβολική χαλάρωση των ιστών του μαστού που οφείλεται στην απώλεια βάρους.

Επιπλοκές της χειρουργικής επέμβασης είναι η νέκρωση των ιστών το μη αισθητικά καλό σχήμα μαστού, το αιμάτωμα και η μόνιμη αιμωδία στη θηλή.

• Μια κινεζική μελέτη έδειξε ότι ενδοσκοπική υποδόριο μαστεκτομή,χωρίς αφαίρεση του δέρματος, θα μπορούσε να είναι μια αποτελεσματική θεραπεία για γυναικομαστία.

---

Πρόγνωση

Οι άνδρες με σύνδρομο Klinefelter έχουν 10 - έως 20 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο για καρκίνο του μαστού. Εκτός από το σχετικό κίνδυνο του καρκίνου του μαστού, η γυναικομαστία δεν προκαλεί μακροχρόνιες επιπλοκές. Σε περίπου 90% των περιπτώσεων η εφηβική γυναικομαστία υποχωρεί μέσα σε μια περίοδο μηνών έως τρία χρόνια. Η δευτερογενής γυμαικομαστία  συνήθως ανταποκρίνεται στη θεραπεία ή στην αντιμετώπιση του πρωτογενούς αιτίου. Η μακρομαστία σπάνια ανταποκρίνεται στη θεραπεία και απαιτείται χειρουργική επέμβαση. Καθησυχάζουμε τους ασθενείς με φυσιολογική γυναικομαστία σχετικά με την καλοήθη φύση της κατάστασής τους, και να τους ενημερώνουμε ότι οι περισσότερες περιπτώσεις αυτόματα υποχωρεί. Ενημερώνουμε για τις επιλογές που έχει ο ασθενής και τους κινδύνους, τις επιπτώσεις, τα ποσοστά επιτυχίας, και για τα οφέλη της κάθε θεραπείας.

---

Βιβλιογραφία  

1.            Henley DV, et al. (2007). Prepubertal gynecomastia linked to lavender and tea tree oils. New England Journal of Medicine, 356(5): 479–485.

2.            Niewoehner CB, Schorer AE. Gynaecomastia and breast cancer in men. BMJ. 2008;336:709-713.

3.            Travison TG, Araujo AB, Kupelian V, et al. The relative contributions of aging, health and lifestyle factors to serum testosterone decline in men. J Clin Endocrinol Metab. 2007;92:549-555.

4.            Henley DV, Lipson N, Korach KS, et al. Prepubertal gynecomastia linked to lavender and tea tree oils. N Engl J Med. 2007;356:479-485.

5.            Hanavadi S, Banerjee D, Monypenny IJ, et al. The role of tamoxifen in the management of gynaecomastia. Breast. 2006;15:276-280.

6.            Colombo-Benkmann M, Buse B, Stern J, et al. Indications for and results of surgical therapy for male gynecomastia. Am J Surg. 1999;178:60-63.

7.            Einav-Bachar R, Phillip M, Aurbach-Klipper Y, et al. Prepubertal gynaecomastia: aetiology, course and outcome. Clin Endocrinol. 2004;61:55-60.

8.            Αm J Surg. Jul 1999;178(1):60-3.

Γράφει η
Δρ Σάββη Μάλλιου Κριαρά
Ειδικός Παθολόγος- Ογκολόγος, MD, PhD

Λ. Γαλατσίου 135 & Μπουμπουλίνας, Γαλάτσι
Τ.Κ.: 111 46
Τηλ: 210 2131940, Κιν: 6974639366
e-mail: sevvimalliou@gmail.com
Ιατρός ΕΟΠΥΥ