Τα απαραίτητα εμβόλια

Ανοσοποίηση

Ανοσοποίηση μπορεί να επιτευχθεί κατόπιν έκθεσης σε κάποιον οργανισμό ή να είναι αποτέλεσμα ένεσης εμβολίου.

Το εμβόλιο περιέχει μικρό τμήμα του μικροβίου ή του ιού ή μικρές ποσότητες ουσιών που παράγουν τα μικρόβια. Στα εμβόλια γίνεται ειδική επεξεργασία ώστε να μην μπορούν να προκαλέσουν νόσο ή αν προκαλούν όπως σπάνια τα «ζωντανά» εμβόλια αυτή είναι πολύ ελαφριά. Αντίθετα, βοηθούν τον οργανισμό να παράγει αντισώματα τα οποία θα καταπολεμήσουν το μικρόβιο σε επόμενη επαφή.

Η αποτελεσματικότητα ενός εμβολίου εξαρτάται από την διαφορετικότητα του κάθε οργανισμού. Δεν αντιδρούν όλοι οι οργανισμοί με τον ίδιο τρόπο στον ίδιο ιό. Γι’ αυτό και όταν νοσήσουν δύο εμβολιασμένα άτομα από την ίδια παιδική ασθένεια δεν θα έχουν συμπτώματα στην ίδια ένταση και έκταση.

Ορισμένες φορές οι αρρώστιες εκδηλώνονται είτε το παιδί έχει εμβολιαστεί είτε όχι, αλλά σε αυτήν την περίπτωση η αρρώστια αυτή περνιέται πιο ελαφριά από ότι αν δεν είχε εμβολιαστεί το παιδί.

Υπάρχουν μελέτες που αναφέρουν αποτυχία προστασίας από τα εμβόλια, αλλά και πλήθος σοβαρών παρενεργειών. Πριν μερικά χρόνια η Γαλλία απέσυρε το εμβόλιο ηπατίτιδας Β γιατί υπήρξαν βάσιμοι φόβοι ότι το εμβόλιο μπορεί να προκαλέσει νευρολογικές διαταραχές και ειδικότερα σκλήρυνση κατά Πλάκας.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) ανακοίνωσε για παράδειγμα πως από το 1980 δεν ξαναεμφανίστηκε παγκόσμια πουθενά ούτε ένα κρούσμα ευλογιάς, οπότε δεν υπάρχει άμεσος κίνδυνος μόλυνσης από κανένα και επομένως το εμβόλιο δεν χρειάζεται. Τρεις αναπτυγμένες χώρες, η Μεγάλη Βρετανία, η Σουηδία και η Ιαπωνία ελάττωσαν τον εμβολιασμό για τον κοκκύτη από φόβο για το εμβόλιο. Τα αποτελέσματα ήταν δραματικά και άμεσα. Στην Μεγάλη Βρετανία η μείωση των εμβολιασμών το 1974 είχε σαν αποτέλεσμα επιδημία κοκκύτη με πάνω από 100.000 κρούσματα και 36 θανάτους. Παρόμοια ήταν τα αποτελέσματα και στις άλλες δύο χώρες. Στην Ελλάδα υπήρξαν δύο μεγάλες επιδημίες ιλαράς με θανάτους τα τελευταία χρόνια (η 2η ήταν το καλοκαίρι του 1996).

Οι εμβολιασμοί, λοιπόν, είναι ένα από τα πιο αποτελεσματικά και οικονομικά μέτρα που εφαρμόστηκαν για να βελτιώσουν το επίπεδο υγείας τόσο των παιδιών όσο και των ενηλίκων.

Πολλές ασθένειες, έχουν εξαλειφθεί με την βοήθεια των εμβολίων από συγκεκριμένες χώρες ή και ηπείρους (όπως η πολιομυελίτιδα από την Αμερική και την Ευρώπη), ενώ υπάρχουν ακόμη σε άλλες (για παράδειγμα στην Αφρική και την Ασία), οπότε χρειαζόμαστε το εμβόλιο μόνο όταν ταξιδεύουμε σε χώρα όπου υπάρχει ο κίνδυνος μόλυνσης.

Εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμού

1. Εμβόλιο Διφθερίτιδας-κοκκύτη-τετάνου (DTaP)

Προστατεύει από τις αντίστοιχες 3 ασθένειες. Χορηγείται από την ηλικία των 2 μηνών και χρειάζονται επαναληπτικές δόσεις.

Η Διφθερίτιδα προκαλεί εικόνα σαν της αμυγδαλίτιδας με ήπιο πυρετό που στην συνέχεια όμως εξελίσσεται σε βαριά νόσηση με επιπλοκές, κυρίως από το καρδιαγγειακό σύστημα.

Ο Τέτανος είναι νόσος που προσβάλει το νευρικό σύστημα με έντονες κεφαλαλγίες, ευερεθιστότητα, δυσκαμψία, και στην συνέχεια μυϊκούς σπασμούς.

Ο Κοκκύτης προκαλεί έντονες κρίσεις βήχα, πνευμονία, σπασμούς και εγκεφαλίτιδα.

2. Εμβόλιο κατά της πολυομελίτιδας (IPV)

Προστατεύει από τον αντίστοιχο ιό που προσβάλει το νευρικό σύστημα και προκαλεί παραλύσεις των μυών. Χορηγείται επίσης από την ηλικία των 2 μηνών.

3. Εμβόλιο κατά της αιμόφυλου ινφλουέντζας.

Προστατεύει από το συγκεκριμένο μικρόβιο που προκαλεί μηνιγγίτιδα, πνευμονία, ωτίτιδα, μικροβιαιμία (μόλυνση του αίματος). Χορηγείται από την ηλικία των 2 μηνών και χρειάζονται επαναληπτικές δόσεις.

4. Εμβόλιο κατά του μηνιγγιτιδόκοκκου C (MCC)

Προφυλάσσει από την μηνιγγίτιδα από το συγκεκριμένο μικρόβιο, αλλά μόνο του τύπου C. Ο τύπος αυτός προκαλεί βαριές μηνιγγίτιδες. Χορηγείται από την ηλικία των 2 μηνών και χρειάζονται επαναληπτικές δόσεις.

5. Εμβόλιο κατά του πνευμονιόκοκκου (PCV)

Το μικρόβιο αυτό προκαλεί βαριά μηνιγγίτιδα, πνευμονία, ωτίτιδα, μικροβιαιμία (μόλυνση του αίματος). Χορηγείται από την βρεφική ηλικία, χρειάζονται επαναληπτικές δόσεις.

6. Εμβόλιο κατά της ιλαράς, παρωτίτιδας, ερυθράς (MMR)

Η Ιλαρά είναι μεταδοτική ασθένεια, με εξάνθημα, υπερπυρεξία, ρινική καταροή. Προκαλεί συχνά ωτίτιδες και πνευμονίες, ενώ σπανιότερα μπορεί να προκαλέσει εγκεφαλίτιδα.

Η Παρωτίτιδα εμφανίζεται με πυρετό, κεφαλαλγία και οίδημα κάτω από το αυτί, ενώ είναι πολύ συχνό αίτιο μηνιγγίτιδας.

Η Ερυθρά, είναι ήπια νόσος με εξάνθημα και πυρετό. Αν προσβάλει την έγκυο προκαλεί σοβαρές βλάβες στο έμβρυο.

7. Εμβόλιο κατά της Ηπατίτιδας Β

Η νόσος εάν γίνει χρόνια μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφή του ήπατος. Εάν η μητέρα είναι φορέας του ιού της ηπατίτιδας Β, τότε το εμβόλιο πρέπει να γίνεται αμέσως μετά την γέννηση του παιδιού μαζί με μια ειδική ουσία που προφυλάσσει άμεσα και λέγεται ανοσοσφαιρίνη.

8. Εμβόλιο κατά της Ηπατίτιδας Α

Χορηγείται σε όποιον θέλει να προστατευτεί από το νόσημα ή έχει υψηλό κίνδυνο να νοσήσει. Χορηγείται σε ηλικία 2 ετών και άνω.

9. Εμβόλιο Ανεμοβλογιάς (Var)

Πρέπει να γίνεται μετά τον 13ο -15ο μήνα ζωής. Η ανεμοβλογιά είναι πολύ μεταδοτική λοίμωξη με πυρετό και εξανθήματα. Μπορεί αυτά τα εξανθήματα να επιμολυνθούν με συνέπεια λοιμώξεις δέρματος.

10. Εμβόλιο έναντι του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων (Human Papilloma Virus Vaccine)

Το εμβόλιο αυτό κυκλοφορεί είτε ως διδύναμο είτε ως τετραδύναμο. Χρησιμοποιείται  για την πρόληψη των προκαρκινικών βλαβών και του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας που σχετίζονται αιτιολογικά με τους τύπους 16 και 18 του ιού των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV). Το Gardasil επιπλέον χρησιμοποιείται και για την προφύλαξη από τους ακροχορδόνες των έξω γεννητικών οργάνων και των προκαρκινικών βλαβών που σχετίζονται με τους τύπους 6, 11, 16 και 18 του ιού HPV. Τα δύο εμβόλια δεν μπορεί να εναλλαχθούν. Παρασκευάζονται με την τεχνολογία ανασυνδυασμένου DNA από υψηλής καθαρότητας σωματίδια που προσομοιάζουν με τον ιό HPV, αλλά δεν περιέχουν το DNA του ιού και επομένως δεν μπορούν να μολύνουν τα κύτταρα.

11. Εμβόλιο φυματίωσης [Bacillus Calmette-Guerin Vaccine (BCG)]

Προφύλαξη από φυματίωση ατόμων με αρνητική φυματινοαντίδραση και κυρίως:

•           νεογνά, βρέφη και παιδιά που συγκατοικούν ή έρχονται σε συχνή επαφή με άτομα πάσχοντα από πνευμονική φυματίωση

•           ομάδες παιδιών στις οποίες διαπιστώνονται νέες περιπτώσεις διαμόλυνσης > 1% ανά έτος

•           άτομα που ζουν σε περιοχές με υψηλό δείκτη διαμόλυνσης (30/10.000 πληθυσμού).

Για την Ελλάδα προτείνεται ο μαζικός εμβολιασμός των παιδιών στην ηλικία των 6 ετών, νηπιαγωγών, δασκάλων πριν από την πρόσληψή τους, πρωτοετών φοιτητών Ιατρικής και Νοσηλευτικής, ιατρικού και παραϊατρικού προσωπικού που ευρίσκεται σε αυξημένο κίνδυνο έκθεσης. Επιπλέον πρέπει να ελέγχονται και να εμβολιάζονται ή να θεραπεύονται αλλοδαποί από χώρες χαμηλού υγειονομικού επιπέδου, που μεταναστεύουν στην Ελλάδα > 6 μήνες

Aντενδείξεις: Πάσχοντες από κακοήθη νοσήματα. άτομα με ανοσοκαταστολή ή AIDS. Κύηση. άτομα με εγκαύματα, έκζεμα και πυοδερμία. 

Υπάρχουν και τα πολυδύναμα εμβόλια που είναι σκευάσματα που περιέχουν πολλά εμβόλια σε μία σύριγγα. Με μια ένεση το άτομο προφυλάσσεται από πολλές λοιμώξεις συγχρόνως.

Τα συνιστώμενα εμβόλια εξαρτώνται από τον υπολογισμό μεταξύ του κινδύνου που αναμένεται από την αρρώστια ή τo εμβόλιο και της ωφέλειας που προκύπτει από τoν εμβoλιασμό και τρoπoπoιείται ανάλoγα με τις διαχρoνικές εξελίξεις του νοσήματος και τις ιδιαιτερότητες κάθε χώρας.

Για παράδειγμα, σε χώρες, όπως η Σουηδία, οι ΗΠΑ κ.α., που δεν σημειώνονται πια αυτόχθονα κρούσματα πολιομυελίτιδας, η πολιτική εμβολιασμού με ζώντες εξασθενημένους ιούς (Sabin) μεταβλήθηκε σταδιακά υπέρ της χορήγησης του εμβολίου με αδρανοποιημένους ιούς (Salk), ώστε να μειωθεί ο μικρός, αλλά υπαρκτός, κίνδυνος παραλυτικής πολιομυελίτιδας μετά τον εμβολιασμό.

Πληρoφορίες σχετικά με τo σχήμα εμβoλιασμών στη χώρα μας παρέχoνται από ειδικές εγκυκλίoυς του Υπoυργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης. Σε γενικές γραμμές, τo συνιστώμενο («υποχρεωτικό») σχήμα εμβoλιασμών ακoλoυθεί τις oδηγίες της Επιτρoπής για τα Λoιμώδη Νoσήματα της Αμερικανικής Παιδιατρικής Εταιρίας.

Η επιλoγή της κατάλληλης για εμβολιασμό ηλικίας εξαρτάται από την ικανότητα τoυ oργανισμού για ανoσoλoγική απάντηση, καθώς και από την πιθανότητα μόλυνσης του επίνοσου ατόμου και αντανακλάται στις διαφοροποιήσεις που παρουσιάζουν τα εμβoλιαστικά σχήματα, τα οποία χρησιμoπoιoύν oι διάφορες χώρες. Οι διαφoρές αυτές εξαρτώνται και από την εμβoλιαστική πολιτική πoυ ακoλoυθεί η κάθε χώρα.

Για παράδειγμα, στον εμβολιασμό της ερυθράς, οι ΗΠΑ συνήθιζαν να δίνoυν βάρος στην εμβoλιαστική κάλυψη των παιδιών της πρoσχoλικής ηλικίας καθώς και στην ανίχνευση και εμβoλιασμό επίνoσων εφήβων, μαθητών κoλλεγίων και ιατρικού πρoσωπικoύ ιδρυματικής περίθαλψης.

Αντιθέτως, στη Μ. Βρετανία η υποδεικνυόμενη πoλιτική αφορούσε εμβoλιασμό των εφήβων κοριτσιών ώστε να προφυλαχθούν από τη νόσo κατά την αναπαραγωγική ηλικία. Η πoλιτική αυτή όμως στην ουσία διαιώνιζε τη διασπoρά και την κυκλoφορία τoυ ιoύ, αφoύ δεν διασφάλιζε την έμμεση πρoστασία των ανεμβoλίαστων ατόμων με τo μηχανισμό της συλλoγικής ανoσίας.

Στη συνέχεια, και οι δύο πολιτικές αναθεωρήθηκαν, όταν επιβεβαιώθηκε ότι ο εμβολιασμός για την ερυθρά, όπως και για την ιλαρά και παρωτίτιδα δεν παρέχει ισόβια ανοσία, αλλά χρειάζεται να γίνεται τόσο ο εμβολιασμός στην ηλικία των 15 μηνών όσο και αναμνηστική δόση του εμβολίου αργότερα.

Ως προς την υποχρέωση εμβολιασμού παιδιών η νομοθεσία μας περιέχει πολλές και ανομοιογενείς μεταξύ τους διατάξεις. Άλλες οι υποχρεώσεις των γονέων βρεφών, άλλες οι υποχρεώσεις των γονέων νηπίων, άλλες οι υποχρεώσεις των γονέων εφήβων και άλλες οι υποχρεώσεις των γονέων παιδιών που έχουν ασθενήσει ή έχουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κλπ.

Για ορισμένες ασθένειες προβλέπεται υποχρεωτικός εμβολιασμός.

Τα επιτυχή εμβoλιαστικά προγράμματα έχουν το τίμημά τους, υπό την έννoια ότι έχoυν εξαφανίσει τα αρνητικά πρότυπα της αρρώστιας και των επιπλoκών της από τη μνήμη των νεαρών γονιών με συνέπεια να υπoεκτιμάται o κίνδυνος όταν πρόκειται να αποφασίσουν ποιους εμβoλιασμoύς θα δεχθούν να γίνoυν στο παιδί τoυς.

Έτσι, λοιπόν, αξίζει τον κόπο και είναι δικαίωμά σας, να συζητήσετε μαζί με τον γιατρό σας για τις λεπτομέρειες του εμβολιασμού και πως μπορείτε να αποφύγετε να "επιβαρύνετε" το ανοσοποιητικό σύστημα του παιδιού σας.

Βιβλιογραφία

Department of Hygiene and Epidemiology of the University of Athens Medical School