Αιματουρία

Η αιματουρία είναι κλινικό σημείο γνωστό από τα χρόνια του Ιπποκράτη.

Η αιματουρία, ICD-10 N02, R31, παρατηρείται σε πολλές και ποικίλες νοσολογικές οντότητες.

Φυσιολογικά αποβάλλονται καθημερινά 600.000-1.000.000 ερυθρά, που αντιστοιχούν σε 0-1 ερυθρά κατά οπτικό πεδίο (ΚΟΠ), που τα βλέπουμε στη μικροσκοπική εξέταση του ιζήματος των ούρων.

Προέκταση αυτής της φυσιολογικής κατάστασης είναι η αιματουρία σε περίπτωση ορθόστασης και μάλιστα σε θέση λόρδωσης, σε έκθεση σε ψύχος, σε έντονη σωματική άσκηση ή στην κύηση, οπότε παρατηρείται αύξηση του αριθμού των αποβαλλομένων ερυθρών από τους νεφρούς.

Βέβαια το ερυθρό χρώμα των ούρων δεν σημαίνει υποχρεωτικά και αιματουρία.

• Ερυθρά ούρα μπορεί να παρατηρηθούν σε υψηλή πυρετική κίνηση, γιατί τα ούρα είναι πολύ συμπυκνωμένα.
• Ερυθρά ούρα μπορεί να παρατηρηθούν σε ούρα που περιέχουν χολοχρωστικές, πορφυρίνες ή μελανίνη.
• Επίσης, ορισμένες τροφές δίνουν ερυθρό χρώμα στα ούρα, όπως τα τεύτλα, τα βατόμουρα.
• Αλλά και ορισμένα φάρμακα χρωματίζουν κόκκινα τα ούρα, όπως η ριφαμπικίνη, αλλά και χημικές ουσίες όπως η ανιλίνη και η αιμοσφαιρίνη.

Άρα για να τεκμηριωθεί η διάγνωση της αιματουρίας πρέπει να ανιχνευθούν ερυθρά αιμοσφαίρια στη μικροσκοπική εξέταση των ούρων.

Μικροσκοπική αιματουρία είναι η ύπαρξη 4-5 ερυθρών ΚΟΠ.

Μακροσκοπική γίνεται η αιματουρία όταν τα ερυθρά υπερβούν τα 10 ΚΟΠ.

Τοπογραφική εντόπιση αιματουρίας

Γίνεται με την δοκιμασία Guyon ή δοκιμασία των τριών ποτηριών.

Αν η αιματουρία είναι στο πρώτο ποτήρι, τότε προέρχεται από την πρόσθια ουρήθρα ή τον προστάτη.

Αν αφορά το τρίτο ποτήρι, τότε ενοχοποιείται η οπίσθια ουρήθρα ή η κύστη.

Η ολική αιματουρία, που παρατηρείται και στα τρία ποτήρια, μπορεί να προέρχεται από οποιοδήποτε σημείο του ουροποιητικού και δεν είναι διαγνωστική.

Αιτιολογική διάγνωση αιματουρίας

Γίνεται με:

• Το ιστορικό του ασθενούς
• Την κλινική εξέταση
• Ακτινογραφία νεφρών, ουροδόχου κύστεως, υπερηχογράφημα, αξονική τομογραφία, μαγνητική τομογραφία.
• Ενδοσκοπικό έλεγχο
• Βιοψία νεφρού
• Αγγειογραφικό έλεγχο

Συχνότερα αίτια αιματουρίας από το κατώτερο ουροποιητικό.

• Φλεγμονές (κυστίτιδα, ουρηθρίτιδα, προστατίτιδα)
• Λιθίαση
• Φυματίωση
• Καλοήθεις όγκοι (θήλωμα κύστεως, αδένωμα προστάτη)
• Κακοήθεις όγκοι (καρκίνος προστάτη, καρκίνος ουροδόχου κύστεως)
• Παρασιτώσεις
• Τραύματα
• Εκκολπώματα ουροδόχου κύστεως

Συχνότερα αίτια αιματουρίας ανώτερου ουροποιητικού

• Σπειραματονεφρίτιδες
• Διάμεσες νεφροπάθειες
• Λιθίαση
• Φυματίωση
• Αδενοκαρκινώματα νεφρού
• Συγγενή νοσήματα (πολυκυστική νόσος, συγγενείς ανωμαλίες)
• Τραύματα
• Φλοιώδης νέκρωση
• Νεκρωτική θυλακίτιδα

Στη διαφορική διάγνωση των αιτίων αιματουρίας ανώτερου ουροποιητικού λαμβάνονται υπόψη τα συνοδά συμπτώματα όπως ο κωλικός νεφρού, η πυρετική κίνηση, τα δυσουρικά ενοχλήματα, η διόγκωση νεφρού, η κατάχρηση αναλγητικών, η συνύπαρξη ολιγουρίας και η ανεύρεση αιμορραγικών κυλίνδρων στη μικροσκοπική εξέταση ούρων.

Αιματουρία μπορεί να εμφανιστεί και σε συστηματικές παθολογικές καταστάσεις άλλων συστημάτων εκτός του ουροποιητικού. 

Τέτοιες καταστάσεις είναι:

-Η ιλαρά, η οστρακιά, ο τυφοειδής πυρετός, ο μελιταίος πυρετός

-Η σηψαιμία, η ενδοκαρδίτιδα και η οστεομυελίτιδα

-Επίσης, οι νόσοι του συνδετικού ιστού όπως ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, η οζώδης πολυαρτηρίτιδα και ο ρευματικός πυρετός μπορεί να κάνουν αιματουρία.

-Νοσήματα του αίματος όπως οι λευχαιμίες, το λέμφωμα No Hodgkin, η ιδιοπαθής θρομβοπενική πορφύρα, η δρεπανοκυτταρική αναιμία και η αιμορροφιλία.

-Τέλος πολλά φάρμακα κάνουν αιματουρία, όπως τα σαλικυλικά, τα βαρβιτουρικά, οι σουλφοναμίδες και το μανδελικό οξύ.

-Ένα 20% των περιπτώσεων αιματουρίας παραμένει αδιευκρίνιστο και ονομάζεται καλοήθης υποτροπιάζουσα αιματουρία (ΙgA νεφροπάθεια, που είναι η πιο συχνή νεφροπάθεια νεαρής ηλικίας και αν δεν συνοδεύεται από λευκωματουρία και υπέρταση η μετάπτωσή της σε χρόνια νεφρική ανεπάρκεια είναι σπάνια.

Βιβλιογραφία

1.            Hebert, DN.; Nadasdy, T.; Nadasdy, G.; Agarwal, G.; Mauer, M.; Agarwal, AK.; Khabiri, H.; Nagaraja, HN. et al. (Mar 2006). "Proposed pathogenesis of idiopathic loin pain-hematuria syndrome.". Am J Kidney Dis 47 (3): 419–27.

2.            Hematuria Causes Original Date of Publication: 15 Jun 1998. Reviewed by: Stacy J. Childs, M.D., Stanley J. Swierzewski, III, M.D.

3.            Russo, D.; Minutolo, R.; Iaccarino, V.; Andreucci, M.; Capuano, A.; Savino, FA. (Sep 1998). "Gross hematuria of uncommon origin: the nutcracker syndrome.". Am J Kidney Dis 32 (3): E3. PMID 10074588.

4.            Strauss MB, Welt LG. Diseases of the Kindney. Ed. Little, Brown & Company, VI, II, 1971

5.            Brenner, Fluid CR Jr. The Kidney Forthed. Ed. W.B. Saunders, 1991

6.            Cameron S. Alex MD, Grunfeld DK, Ritz E Oxford Textbook of Clinical Nephrology, ed Oxford Medical Publ. 1992