Χρήσεις βλαστοκυττάρων

Τα βλαστικά κύτταρα, που ονομάζονται, επίσης και γεναρχικά ή πολυδύναμα κύτταρα, μπορούν μάλιστα να διαφοροποιούνται προς οποιοδήποτε κυτταρικό τύπο.

Η κυριότερη αποθήκη βλαστοκυττάρων στον ενήλικο είναι ο λιπώδης ιστός, ένας ιστός ο οποίος μάλιστα θεωρείται και επιβλαβής για την υγεία του ανθρώπου. Το λίπος αποτελεί τη σημαντικότερη πηγή λήψης μεσεγχυματικών βλαστοκυττάρων, η οποία μπορεί να μας προμηθεύσει τον μεγαλύτερο αριθμό κυττάρων από οποιαδήποτε άλλη πηγή.

Με τη διαδικασία της λιποαναρρόφησης λαμβάνεται μεγάλος αριθμός κυττάρων, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν άμεσα ή να κρυοσυντηρηθούν και να χρησιμοποιηθούν στο μέλλον. Τα βλαστοκύτταρα από το λίπος προορίζονται μόνο για αυτόλογες χρήσεις, δηλαδή από τον ίδιο τον δότη. Έτσι, προστατεύονται οι ασθενείς από το φαινόμενο της οξείας ή χρόνιας απόρριψης, όταν χορηγούνται συγχρόνως με αιμοποιητικά, μη απόλυτα ιστοσυμβατά μοσχεύματα.

Οι χρήσεις των κυττάρων αυτών αφορούν είτε την αισθητική ιατρική, είτε την αποκατάσταση βλαβών οργάνων.

Ένα πεδίο εφαρμογής της μεταμόσχευσης λίπους, είναι στην αισθητική και επανορθωτική χειρουργική τού μαστού. Περιληπτικά, λίπος από το σώμα τού ασθενούς αφού εξαχθεί με την τεχνική της λιποαναρρόφησης και μετέπειτα υποστεί μία επεξεργασία διαχωρισμού των συστατικών του, ενείεται στα σημεία τού μαστού που θέλουμε να προσδώσουμε όγκο ή να βελτιώσουμε το σχήμα του.

Μειονέκτημα αποτελεί το ότι μπορεί να χρειαστούν πάνω από μία συνεδρίες καθώς και η πιθανή δημιουργία ερωτηματικών στην μαστογραφική απεικόνιση αν και οι υποστηρικτές της μεθόδου λένε ότι τέτοια εμπλοκή δεν υφίσταται σε εξειδικευμένα κέντρα απεικόνισης.

Όπως και αν εξελιχθούν τα πράγματα, ένας νέος τομέας εφαρμογής της αυτομεταμόσχευσης λίπους με εφαρμογή στην αισθητική, αλλά και στην επανορθωτική πλαστική χειρουργική έχει ήδη δημιουργηθεί με ενθαρρυντικά πρώτα κλινικά αποτελέσματα, αλλά τα τελικά αποτελέσματα αναμένονται με κάθε επιφύλαξη. Η εντυπωσιακή ικανότητα που δείχνουν τα μεταμοσχευμένα λιποκύτταρα και τα βλαστοκύτταρα που εμπεριέχονται στο λίπος να συμβάλλουν στην αναγέννηση κυττάρων τού οργανισμού με αποτέλεσμα να έχουν επουλωτικές, αλλά και αναπαραγωγικές ικανότητες πολλών τύπων κυττάρων, αποτελεί μία νέα σελίδα στην Πλαστική Χειρουργική και όχι μόνον.

Και όλα αυτά χωρίς το σοβαρό μειονέκτημα της ανοσοκαταστολής, όπως συμβαίνει στα αλλομοσχεύματα, αφού τα λιποκύτταρα προέρχονται από τις λιπαποθήκες τού ίδιου τού ασθενούς. Αποτελέσματα από κλινικές μελέτες αναμένονται για την περαιτέρω εδραίωση τεχνικής.

Τα βλαστοκύτταρα φαίνεται ότι μπορούν να βοηθήσουν στην αποκατάσταση των μαστών σε γυναίκες που έχουν υποβληθεί σε μαστεκτομή. Επιστήμονες από το Ινστιτούτο Μικροχειρουργικής Bernard O' Brien της Μελβούρνης ξεκίνησαν τη δοκιμή της νέας τεχνικής με τα βλαστοκύτταρα, που ονομάζεται Neopec. Η μέθοδος βασίζεται στην ικανότητα που έχει κάθε γυναίκα να παράγει νέο λιπώδη ιστό στην περιοχή του μαστού. Η τεχνική Neopec προβλέπει την εμφύτευση ενός βιοδιασπώμενου «καλουπιού» μαστού επάνω στο στέρνο, το οποίο στη συνέχεια συνδέεται με αιμοφόρα αγγεία τα οποία τροφοδοτούν τα λιποκύτταρα της ίδιας της ασθενούς. Επιπλέον, οι χειρουργοί εγχέουν ένα τζελ εκεί για να βοηθήσει τα κύτταρα να πολλαπλασιαστούν τους τέσσερις με έξι μήνες που ακολουθούν, ενώ το «καλούπι» διαλύεται όταν ο νέος μαστός σχηματίζεται πλήρως. Τα βλαστοκύτταρα αφαιρούνται από το περίσσιο κοιλιακό λίπος ή τους μηρούς. Η θεραπεία με βλαστοκύτταρα θεωρείται εν δυνάμει πολύ πιο ασφαλής από τα ενθέματα, γιατί τα ενθέματα είναι ξένα σώματα. Συσχετίζονται με μακροχρόνιες επιπλοκές και χρειάζονται αντικατάσταση, ενώ υπάρχει και κίνδυνος διαρροής ή ουλών. Επιπλέον, οι μαστοί στους οποίους γίνεται αυξητική με βλαστοκύτταρα θα μοιάζουν πολύ πιο φυσικοί στην αφή, διότι ο ιστός αυτός είναι εξίσου μαλακός με τον υπόλοιπο μαστό. Μέχρι σήμερα, όταν μετεμφύτευαν λιπώδη ιστό στον μαστό χωρίς επιπλέον βλαστοκύτταρα, οι χειρουργοί δυσκολεύονταν να διατηρήσουν την αιμάτωση του νέου ιστού. Οι Βρετανοί ειδικοί, ωστόσο, πιστεύουν πως η διπλή συγκέντρωση βλαστοκυττάρων, με τη νέα τεχνική, θα ενισχύει την ανάπτυξη αιμοφόρων αγγείων, διασφαλίζοντας επαρκή αιμάτωση του νέου ιστού.

Χρειάζονται μήνες μέχρι να γίνεται ορατό το αποτέλεσμα. 

Σε πρώτο στάδιο η αύξηση δύσκολα θα μπορεί να είναι μεγαλύτερη από ένα cup size, δηλαδή ένα νούμερο σουτιέν και η νέα τεχνική εξασφαλίζει μεν αύξηση του μεγέθους και του όγκου, δεν εξασφαλίζει όμως και ανόρθωση του στήθους. Ωστόσο, είναι απολύτως ασφαλής.

Η χρήση βλαστοκυττάρων σε υγιείς γυναίκες που θέλουν να αυξήσουν το μέγεθος του στήθους τους είναι αμφιλεγόμενη. Ιατρικά ινστιτούτα, έχουν προειδοποιήσει πως η τεχνική δεν πρέπει να διατεθεί στο ευρύ κοινό πριν αποδείξουν μεγάλης κλίμακας δοκιμές σε καρκινοπαθείς, πως είναι και ασφαλής και αποτελεσματική. Μέχρι στιγμής, έχουν γίνει δοκιμές σε γυναίκες με καρκίνο του μαστού και τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά. Αυτό όμως, δεν δικαιολογεί την επέκταση της θεραπείας σε υγιείς γυναίκες. Οι ασθενείς που έχουν εμφανίσει καρκίνο στο στήθος, είναι συνεπέστατες στα μετεγχειρητικά τους ραντεβού με τον θεράποντα γιατρό, ενώ οι νέες γυναίκες που υποβάλλονται σε αισθητικές επεμβάσεις, έχουν λιγότερες πιθανότητες να είναι εξίσου συνεπείς. Μπορεί, λοιπόν, να μην εντοπιστούν έγκαιρα εν δυνάμει επικίνδυνες επιπλοκές.

Περίπου την ίδια εποχή, στο πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ στις ΗΠΑ ανακαλύφθηκε ότι το ανθρώπινο λίπος ήταν πολύ πλούσιο σε μεσεγχυματικά βλαστοκύτταρα, παρόμοια με τα μεσεγχυματικά βλαστοκύτταρα του μυελού των οστών.

Επίσης, μια ομάδα γιατρών στη Νότιο Αμερική χρησιμοποίησε με επιτυχία σε ανθρώπους αυτά τα βλαστοκύτταρα για να θεραπεύσει συρίγγια σε ασθενείς με νόσο του Crohn. Η μέθοδος περιλαμβάνει την αφαίρεση ενός μικρού τμήματος του κοιλιακού ή και του βουβωνικού λίπους με την καθιερωμένη τεχνική της λιποαναρρόφησης.

Τα βλαστοκύτταρα διαχωρίζονται από το λίπος με τη χρήση ενός ενζύμου (κολλαγενάση) και λεκιθίνης και με φυγοκέντρηση. Τα βλαστοκύτταρα παραλαμβάνονται και ενεργοποιούνται με τη χρήση αυξητικών παραγόντων από τα αιμοπετάλια του ίδιου του ασθενούς και με ειδική χαμηλής έντασης ακτινοβολία λέιζερ. Η διαδικασία της ενεργοποίησης έχει ιδιαίτερη σημασία δεδομένου ότι αφυπνίζει τα βλαστοκύτταρα που βρίσκονται σε αδράνεια. Τα κύτταρα μετά μπορεί είτε να ενεθούν στην περιοχή που υπάρχει ιατρική ανάγκη ή και να φυλαχτούν σε μια πιστοποιημένη για τον σκοπό αυτό τράπεζα βλαστοκυττάρων.

Στην περίπτωση της επανόρθωσης του μαστού ύστερα από μαστεκτομή, τα κύτταρα προστίθενται στο λίπος (με την τεχνική της λιπομεταφοράς). Οι ασθενείς πρέπει να έχουν θεραπευθεί από τον καρκίνο χωρίς αναζωπύρωση επί 5 τουλάχιστον έτη. Η όλη διαδικασία διαρκεί 3-4 ώρες. Η θεραπεία με βλαστικά κύτταρα των ενηλίκων είναι ένα ακόμη όπλο στη μάχη κατά της νόσου. Τα βλαστικά κύτταρα των ενηλίκων μπορεί να βοηθήσουν στην αποκατάσταση της βλάβης που προκάλεσε η νόσος, ελαττώνοντας έτσι την ασθένεια και τον πόνο.

Για να εξετάσουμε τα θεραπευτικά όρια αυτής της μεθόδου, πρέπει να συνεχιστούν οι κλινικές δοκιμές. Εάν πρόκειται για κλινικό ερευνητικό πρωτόκολλο, η επιλογή των ασθενών, που προσέρχονται σε εθελοντική βάση, γίνεται σύμφωνα με τα συγκεκριμένα κριτήρια που τίθενται κάθε φορά. Στις χώρες που η θεραπεία έχει πλέον εγκριθεί για κλινική χρήση, όπως συμβαίνει και με κάθε θεραπευτική μέθοδο, η επιλογή της εφαρμογής της μεθόδου είναι απόφαση του γιατρού που παρακολουθεί τον ασθενή.

Η Cytori κατασκεύασε μια μηχανή που εξάγει και επεξεργάζεται βλαστικά κύτταρα από αυτόλογο λιπώδη ιστό. Η διαδικασία γίνεται σε δύο στάδια και οι ασθενείς αρχικά λαμβάνουν γενική αναισθησία για τη συγκομιδή του λίπους με λιποαναρρόφηση από την κοιλιά ή τον μηρό. Οι ασθενείς στη συνέχεια μεταφέρονται στο θάλαμο ανάνηψης, ενώ ταυτόχρονα γίνεται η επεξεργασία του λίπους. Χρειάζονται δύο ώρες και μας δίνει ένα συμπύκνωμα 5γρ - ένα κουταλάκι του γλυκού - ενήλικων βλαστικά κύτταρα που στη συνέχεια αναμειγνύεται με την καλλιέργεια λίπους. Η ασθενής στη συνέχεια υποβάλλεται σε τοπική αναισθησία. Γίνεται έγχυση του βλαστικών κυττάρων λίπους στο έλλειμμα με υπερπλήρωση.

Οι ασθενείς κάνουν μια μαγνητική τομογραφία στους έξι και 12 μήνες για τον έλεγχο του όγκου του μαστού και μια μαστογραφία σε ένα έτος.

Η Celution συσκευή για την αποκατάσταση του μαστού πήρε την έγκριση της Ε.Ε. Το Celution System είναι μια ιατρική συσκευή η οποία εξάγει και χωρίζει βλαστικά κύτταρα αναγεννητικά από το λιπώδη ιστό του ασθενούς. Οι νέες ενδείξεις για Celution System περιλαμβάνουν βασικές ιατρικές εφαρμογές, όπως η αποκατάσταση του μαστού, η επισκευή ελλειμμάτων των μαλακών ιστών, καθώς και η διευκόλυνση της επούλωσης ορισμένων τύπων πληγών, όπως αυτές που προκύπτουν από τη νόσο του Crohn. Περισσότερες από 370.000 γυναίκες διαγιγνώσκονται με καρκίνο του μαστού κάθε χρόνο στην Ευρώπη, η πλειοψηφία των οποίων είναι επιλεγμένη για να υποβληθεί σε μερική μαστεκτομή. Αν και ο στόχος είναι η προστασία τόσο των ιδίων ιστών του ασθενούς, η διαδικασία μπορεί να δημιουργήσει μια δυσμορφία που μπορεί να είναι εξαιρετικά δύσκολο να αποκατασταθεί. Το σύστημα Celution είναι η μόνη συσκευή που έχει εγκριθεί και χρησιμοποιείται για τον διαχωρισμό και την εκ νέου εμφύτευση των βλαστοκυττάρων και αναγεννητικών κυττάρων που βρίσκονται στο λιπώδη ιστό.

Βιβλιογραφία

1. Adipose-Derived Stem Cells Show Promise in Breast Reconstruction, Results Reported at the 30th San Antonio Breast Cancer Symposium. Press Release. Cytori Therapeutics. Last Accessed on December 18, 2007.

2. Missana MC, Laurent I, Barreau L, Balleyguier C. Autologous fat transfer in reconstructive breast surgery: indications, technique and results. European Journal of Surgical Oncology. 2007 August;33(6):685-90.

3. Rigotti G, Marchi A, Galiè M et al. Clinical treatment of radiotherapy tissue damage by lipoaspirate transplant: a healing process mediated by adipose-derived adult stem cells. Plastic and Reconstructive Surgery. 2007 April 15;119(5):1409-22.

4. About Cytori Therapeutics. Cytori. Last Accessed on December 18, 2007.