Αθροιστική κεφαλαλγία

Η αθροιστική κεφαλαλγία,  ICD-10 G44.0, είναι ένα είδος δυνατού πονοκέφαλου και είναι σπάνια.

Ενώ οι ημικρανίες διαγιγνώσκονται πιο συχνά στις γυναίκες, η αθροιστική κεφαλαλγία είναι πιο διαδεδομένη στους άνδρες. Η αναλογία γυναικών:ανδρών είναι 4-7. Εμφανίζεται κυρίως μεταξύ των ηλικιών 20 έως 50 ετών.  56-326 άτομα ανά 100.000 πληθυσμό.

Η αιτία της αθροιστικής κεφαλαλγίας είναι άγνωστη. Συνδέεται, ίσως με τη σωματική απελευθέρωση ισταμίνης ή σεροτονίνης. Το αλκοόλ, το στρες, το κάπνισμα και η κατανάλωση διάφορων τροφίμων, όπως η σοκολάτα και το τυρί πυροδοτούν την αθροιστική κεφαλαλγία.

Η αθροιστική κεφαλαλγία έχει ταξινομηθεί ως αγγειακός πονοκεφάλος. Ο έντονος πόνος προκαλείται από τη διαστολή των αιμοφόρων αγγείων που δημιουργεί πίεση επί του τριδύμου νεύρου. Ενώ η διαδικασία αυτή είναι η άμεση αιτία του πόνου, η αιτιολογία (υποκείμενη αιτία ή τις αιτίες) δεν είναι πλήρως κατανοητή.

• Υποθάλαμος

Η πιο αποδεκτή θεωρία είναι ότι η αθροιστική κεφαλαλγία οφείλεται σε μια ανωμαλία στον υποθάλαμο, από μεταβολικές ανωμαλίες.

• Γενετική αιτία

Αν και δεν έχει, ακόμα εντοπιστεί κάποιο γονίδιο, συγγενείς πρώτου βαθμού είναι πιο πιθανό να πάσχουν από αθροιστική κεφαλαλγία

• Βαριές εγκεφαλικές κακώσεις

Στοιχεία δείχνουν μια συσχέτιση με ένα σοβαρό χτύπημα στο κεφάλι, με αποτέλεσμα την απώλεια των αισθήσεων, και την εμφάνιση των πονοκεφάλων της αθροιστικής κεφαλαλγίας σε ασθενείς με γενετική προδιάθεση, ειδικά μετά τρία έτη από το τραύμα στο κεφάλι.

• Κάπνισμα

Η κατανάλωση καπνού μπορεί να προκαλέσει αθροιστική κεφαλαλγία και η θλίψη είναι συχνή σε άτομα με  βαρύ εθισμό στο κάπνισμα τσιγάρων. Ωστόσο, δεν είναι σαφές αν υπάρχει αιτιώδης σχέση ανάμεσα στο κάπνισμα και τις αθροιστικές κεφαλαλγίες. Μερικοί ασθενείς αναφέρουν ότι ακόμη και η έκθεση σε παθητικό κάπνισμα μπορεί να προκαλέσουν ή να επιδεινώσουν τις επιθέσεις κεφαλαλγίας τους.

Ο πόνος της αθροιστικής κεφαλαλγίας είναι ισχυρός και ετερόπλευρος. Εμφανίζεται ως οξύς πονοκέφαλος γύρω από το ομόπλευρο μάτι, που αντανακλάται προς τον αυχένα, την περιοχή της μύτης και το υπόλοιπο κεφάλι μέχρι τον ώμο. Συνυπάρχει ερυθρότητα του προσώπου, ερεθισμός του ματιού, οίδημα στο βλέφαρο, καταρροή από το ρουθούνι ομόπλευρα προς το μάτι, ναυτία και φωτοφοβία.

Το έντονο κύμα άλγους κρατά 30 λεπτά έως 2 ώρες και μπορεί να  επαναληφθεί η κρίση μέχρι και 7 φορές. Μπορεί ακόμη να ξυπνά τον ασθενή από τον ύπνο μέσα στη νύχτα.

Οι αθροιστικές κεφαλαλγίες μπορεί να εκδηλώνονται καθημερινά για διάστημα μηνών με ενδιάμεσες περιόδους ύφεσης ή συνεχίζονται σταθερά για 1 έτος ή περισσότερο.

Διάγνωση

Πολλές φορές ένα ημερολόγιο των πονοκεφάλων είναι χρήσιμο, όταν και όπου ο πόνος εμφανίζεται, πόσο σοβαρός είναι, πόσο καιρό ο πόνος διαρκεί, και στρατηγικές αντιμετώπισης που χρησιμοποιούνται. Αυτό θα βοηθήσει ένα γιατρό να διακρίνει τον τύπο της κεφαλαλγίας.

Η αθροιστική κεφαλαλγία είναι καλοήθης, αλλά λόγω του υπερβολικού και εξουθενωτικού πόνου, καθώς και το δυνητικό κίνδυνο αυτοκτονίας σε μια σοβαρή επίθεση, αντιμετωπίζεται ως ένα επείγον ιατρικό περιστατικό.

Διαφορική διάγνωση

• Χρόνια παροξυσμική ημικρανία. Αυτή ανταποκρίνεται καλά στη θεραπεία με αντιφλεγμονώδη ( ινδομεθακίνη) και οι επιθέσεις είναι πολύ μικρότερες, που συχνά διαρκούν μόνο μερικά δευτερόλεπτα. 
• Μετατραυματική κεφαλαλγία. Η αντιεπιληπτική φαρμακευτική αγωγή μπορεί να βελτιώσει σημαντικά αυτή την κατάσταση.

Απαιτείται πρόληψη της εμφάνισης με αποφυγή των αιτιολογικών παραγόντων και θεραπεία όταν η αθροιστική κεφαλαλγία εμφανιστεί είναι συμπτωματική και συμβάλλει στο να σταματήσει γρήγορα η κρίση.

Η αντιμετώπιση της αθροιστικής κεφαλαλγίας είναι: 

1. στη φάση της κρίσης, χορηγείται οξυγόνο σε μεγάλη συγκέντρωση. Χορήγηση οξυγόνου 100% για 10 – 20 λεπτά, (προσοχή: δεν πρέπει να χρησιμοποιείτε μάσκα επανεισπνοής) 

2. επίσης, στη φάση της κρίσης χορηγούνται φάρμακα (τριπτάνες) σε διάφορες μορφές δηλ ενέσιμα - ενδομυϊκά, με ρινικό spray ή με δισκία (Umatripan, 6 mg υποδορίως). Οι τριπτάνες βοηθούν στα επεισόδια, αλλά δεν ενδείκνυνται στην κρίση ενός οξέος επεισοδίου. 

3. τέλος, σε έναν ασθενή που έχει μπει στην περίοδο των κρίσεων, χορηγούνται προληπτικά φάρμακα. Συνήθως, είναι κορτιζόνη (πρεδνιζόνη), αλλά και βεραπαμίλη ή λίθιο. Τα φάρμακα αυτά χορηγούνται για λίγες εβδομάδες.

120 – 480 mg /24ωρο verapamil, είναι μια αποτελεσματική και ασφαλής θεραπεία πρόληψης

60 – 100 mg prednisolone/ 24ωρο μπορεί να έχει καλά αποτελέσματα.

Η επεμβατική θεραπεία γίνεται με:

•             ραδιοσυχνότητα στο σφηνοϋπερώιο γάγγλιο

•             η διέγερση του ινιακού νεύρου μπορεί να επιφέρει αποτελέσματα.

Ειδικότερα

• Η μεθυσεργίδη, το λίθιο και η αντισπασμωδική τοπιραμάτη συνιστώνται ως εναλλακτικές θεραπείες, όπως επίσης και το βαλπροϊκό νάτριο και η καρβαμαζεπίνη. 
• Ενδοφλέβια θειικό μαγνήσιο σε περίπου 40% των ασθενών με χαμηλά επίπεδα ορού ιονισμένο μαγνήσιο.
•  Η μελατονίνη έχει, επίσης, αποδειχθεί να φέρει σημαντική βελτίωση σε περίπου το ήμισυ των ασθενών.
• Η ψιλοκυβίνη, η διμεθυλτρυπταμίνη, το LSD, και διάφορες άλλες τρυπταμίνες έχουν δείξει παρόμοια αποτελέσματα.

-Οι περισσότεροι ασθενείς με κεφαλαλγία αποφεύγουν τα τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε τυραμίνη, ένα αμινοξύ. 

Αυτά τα τρόφιμα είναι: παλαιωμένα τυριά, φιστίκια, κόκκινο κρασί, καπνιστό κρέας, ψάρι, σοκολάτα. Ωστόσο, όλοι οι πάσχοντες από πονοκέφαλο επηρεάζονται από όλες ή κάποιες από αυτές τις τροφές.

-Το γλουταμινικό νάτριο είναι ένα πρόσθετο τροφίμων που είναι γνωστό ότι προκαλεί πονοκεφάλους. 

-Αναλγητικά φάρμακα (όπως ασπιρίνη, παρακεταμόλη, ακεταμινοφαίνη, και η ιβουπροφαίνη) δεν έχουν, συνήθως, καμία επίδραση στην αθροιστική κεφαλαλγία.  Επίσης, δεν ανταποκρίνεται στη  βιοανάδραση.

-Η θεραπεία με υπερβαρικό οξυγόνο έχει χρησιμοποιηθεί με επιτυχία στη θεραπεία της αθροιστικής κεφαλαλγίας αν και δεν φάνηκε να είναι περισσότερο επιτυχής από το οξυγόνο.

-Οι τριπτάνες 

Θεραπεία πρώτης γραμμής είναι η υποδόρια ή ενδορινική χορήγηση sumatriptan. Η σουματριπτάνη και ζολμιτριπτάνη και οι δύο έχουν αποδειχθεί ότι να βελτιώνουν τα συμπτώματα κατά τη διάρκεια μιας κρίσης ή ακόμη και σταματούν την κρίση.  Ωστόσο, οι τριπτάνες αναπτύχθηκαν για τη θεραπεία των ημικρανιών και όχι της αθροιστικής κεφαλαλγίας. Λόγω της αγγειοσυσπαστικής δράσης του οι τριπτάνες, αντενδείκνυται σε ασθενείς με διαταραχές του κυκλοφορικού, όπως η ασθένεια ή το σύνδρομο του Raynaud. 

-Άλλα 

• Μερικές μη φαρμακευτικές θεραπείες που έχουν δείξει μικτά επίπεδα επιτυχίας, όπως είναι οι ενέσεις Botox κατά μήκος του ινιακού νεύρου, καθώς και οι ενέσεις sarapin (εκχύλισμα φυτών).
• Το λιθίο, η μελατονίνη, το βαλπροϊκό οξύ, η τοπιραμάτη, καθώς και η γκαμπαπεντίνη είναι φάρμακα που μπορούν να δοκιμαστούν ως δεύτερης γραμμής επιλογές. 
• Η λιδοκαΐνη και άλλα τοπικά αναισθητικά ψεκάζονται μέσα στην ρινική κοιλότητα και μπορούν να ανακουφίσουν ή να σταματήσουν τον πόνο, συνήθως μέσα σε λίγα λεπτά, αλλά η μακροχρόνια χρήση δεν προτείνεται λόγω των παρενεργειών στις ρινικές κοιλότητες.
• Η υδροχλωρική εφεδρίνη 1% σε ρινικές σταγόνες μπορεί να ανακουφίσουν.
• Κάποιοι πάσχοντες αναφέρουν ανακούφιση με τη λήψη ισχυρού καφέ αμέσως κατά την έναρξη της κρίσης. Το Cafergot, έχει αποδειχθεί ότι σταματάει την αθροιστική κεφαλαλγία μέσα σε 40 λεπτά. Ωστόσο, η καφεΐνη, σε οποιαδήποτε μορφή μπορεί να προκαλέσει πονοκεφάλους ως ριμπάουντ φαινόμενο κι έτσι οι περισσότεροι ειδικοί στον πονοκέφαλο συμβουλεύουν τους ασθενείς τους για την αποφυγή ή τη μείωση της κατανάλωσης καφέ. 
• Το 2-βρωμο διαιθυλαμίδιο του λυσεργικού οξέος (LCD), μια μορφή των αγωνιστών ντοπαμίνης έχει δείξει αποτελέσματα για τη θεραπεία της αθροιστικής κεφαλαλγίας. Μερικοί έχουν επίσης προτείνει ότι η λήψη LSD, ψιλοκυβίνης ή κάνναβης μπορεί να θεραπεύσουν και να σταματήσουν την αθροιστική κεφαλαλγία. Η ψιλοκυβίνη είναι μια ψυχοτρόπος ουσία που βρίσκεται φυσικά στα παραισθησιογόνα μανιτάρια. Η ερυσιβώδης όλυρα, στη σίκαλη έχει μια ποικιλία επιδράσεων επί του ανθρώπινου σώματος, συμπεριλαμβανομένων των παραισθήσεων. Κατά τον 20ο αιώνα, η ερισυβώδης όλυρα συντέθηκε σε διαιθυλαμίδιο του λυσεργικού οξέος ή LSD. 
• Μια άλλη χημική μορφή η τρυγική εργοταμίνη, έχει χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία τόσο των ημικρανιών, όσο και της αθροιστικής κεφαλαλγίας.  Πιο πρόσφατα, μια ενδορινική μορφή του φαρμάκου έχει αναπτυχθεί.
• Το άλλο φάρμακο που χρησιμοποιείται εδώ και χρόνια για τη θεραπεία της ημικρανίας, η μεθυσεργίδη,  σχετίζεται, επίσης, με το LSD. Στην πραγματικότητα, περίπου 4 mg μεθυσεργίδης είναι ίση με 25mcg LSD. Δεν ενδείκνυται για τον οξύ πόνο. 
• Το Kudzu είναι ένα φυτικό συμπλήρωμα για τη διαχείριση της αθροιστικής κεφαλαλγίας. 

Βιβλιογραφία

wikipedia