Ελκώδης κολίτιδα

Η ελκώδης κολίτιδα, ICD-10 K51, προσβάλλει περισσότερο τις γυναίκες από τους άνδρες και συνήθως εκδηλώνεται σε άτομα νέας ηλικίας (15-25 ετών). 

Είναι σοβαρή χρόνια πάθηση του παχέος εντέρου με κύρια εκδήλωση τη διάρροια και τις αιματηρές κενώσεις. Η νόσος είναι χρόνια με συχνές υφέσεις οι οποίες είναι παροδικές και μετά από μήνες ή χρόνια ακολουθούνται από υποτροπή.

Η φλεγμονή της ελκώδους κολίτιδας περιορίζεται στο βλεννογόνο και τα επιφανειακά υποβλεννογόνια στρώματα του παχέος εντέρου. Μερικές φορές μπορεί να μην προσβάλλει το ορθό, αλλά συνήθως η τυπική νόσος ξεκινάει από το ορθό και επεκτείνεται κατά συνέχεια εντέρου προς τα εγγύς τμήματα του παχέος εντέρου. 

Χαρακτηριστικό είναι ότι σχηματίζονται μικροαποστήματα στις κρύπτες, μειώνεται η βλέννα των κυττάρων Golbet, η βασική μεμβράνη διηθείται από οξέα και χρόνια φλεγμονώδη στοιχεία, εξελκώνεται ο βλεννογόνος και σχηματίζονται ψευδοπολύποδες.

Στην ενδοσκόπηση ο βλεννογόνος είναι εύθρυπτος, κοκκιώδης με μεγάλες εξελκώσεις καλυμμένες με βλεννοπυώδες εξίδρωμα και ψευδοπολύποδες.

Στο 30% των ασθενών η νόσος εντοπίζεται μόνο στο ορθό, ενώ στο 20% των ασθενών η νόσος είναι πολύ εκτεταμένη σε όλο το παχύ έντερο και εμφανίζεται κλινικά με 3 τύπους:

1.             Διάρροια μικρής διάρκειας που υποχωρεί γρήγορα, αλλά μπορεί να υποτροπιάσει

2.             Χρόνια ή διαλείπουσα διάρροια με επιπτώσεις στην υγεία, μέτρια ή έντονα συμπτώματα και συχνές επιπλοκές

3.             Βαριά οξεία εικόνα αιματηρής διάρροιας με έντονα συμπτώματα, πυρετό, τοξικά φαινόμενα, διάταση της κοιλιάς και τοξικό μεγάκολο και διάτρηση του εντέρου

Υπάρχουν 3 βασικοί τύποι κολίτιδας:

1.             Πρωκτίτιδα: Η κλινική εικόνα είναι ήπια και υπάρχει δυσκοιλιότητα, παρά διάρροια. Σε περίπτωση διάρροιας υπάρχει αποβολή αίματος και βλέννας,  χωρίς κόπρανα. Τα συμπτώματα ενοχλούν τον ασθενή αλλά δεν τον καθιστούν ανάπηρο

2.             Πρωκτοσιγμοειδίτιδα: Άλλες φορές ήπια και άλλες βαριά που μπορεί να εξελιχθεί σε παγκολίτιδα

3.             Παγκολίτιδα: Με βαριά συνήθως κλινική εικόνα

Στην ελκώδη κολίτιδα έχουν ενταχθεί και άλλοι τύποι κολίτιδας που είναι άτυπες ή παραλλαγμένες μορφές ελκώδους κολίτιδας:

1.             Λεμφοκυτταρική κολίτιδα και κολλαγονώδης κολίτιδα ή κολίτιδα ελάχιστων αλλοιώσεων: Ήπια μορφή φλεγμονής που ανταποκρίνεται στη θεραπεία με σουλφαζίνη κι εκδηλώνεται με διάρροιες και δεν υπάρχουν μακροσκοπικές, ενδοσκοπικές και ακτινολογικές αλλοιώσεις

2.             Κολίτιδα μετά από χειρουργική παράκαμψη: Σε μη λειτουργούντα εντερικά τμήματα

3.             Θυλακίτιδα: Που προκαλείται στο νέο ορθό που δημιουργείται από τον τελικό ειλεό σε χειρουργική αγωγή ελκώδους κολίτιδας ή οικογενούς πολυποδίασης

Τοπικές επιπλοκές ελκώδους κολίτιδας:

1.             Διάτρηση παχέος εντέρου: Δυστυχώς εύκολα ξεφεύγει από τη διάγνωση, ιδίως, όταν ο ασθενής παίρνει κορτικοστερεοειδή

2.             Επιπλοκές από το ορθό: Θρόμβωση αιμορροϊδων, αποστήματα, ραγάδες

3.             Ψευδοπολύποδες: Από την αναγέννηση του εντερικού βλεννογόνου

4.             Καρκίνος του παχέος εντέρου: Σε μακροχρόνια νόσο

5.             Εντερική αιμορραγία

6.             Τοξικό μεγάκολο

7.             Αναιμία και υποπρωτεϊναιμία

Εξωεντερικές εκδηλώσεις:

1.Οζώδες ερύθημα

2.Αρθρίτιδα

3.Ιριδοκυκλίτιδα

4.Αναιμία: Από έλλειψη σιδήρου λόγω της χρόνιας απώλειας αίματος ή λόγω της μειωμένης ερυθροποίησης από τη χρόνια φλεγμονή

5.Λιπώδης διήθηση ήπατος

6.Σκληρυντική χολαγγειίτιδα που μπορεί να εξελιχθεί σε χολική κίρρωση

7.Χρόνια ηπατίτιδα

Η διαφορική διάγνωση θα γίνει από τη νόσο του Chron

1.Στην ελκώδη κολίτιδα τα κόπρανα είναι αιματηρά με βλέννα και πύο, ενώ στη νόσο του Chron δεν υπάρχει εμφανές αίμα αλλά μόνο στεατόρροια σε προσβολή του λεπτού εντέρου

2. Στην ελκώδη κολίτιδα οι περιπρωκτικές βλάβες είναι ήπιες ενώ στη νόσο του Chron έντονες

3.Η σιγμοειδοσκόπηση στην ελκώδη κολίτιδα είναι πάντα παθολογική και δείχνει διάχυτη φλεγμονή, ενώ νόσο του Chron είναι φυσιολογική ή υπάρχει εστιακή φλεγμονή

4.Ο βαριούχος υποκλυσμός στην ελκώδη κολίτιδα δείχνει διάχυτες αλλοιοώσεις πιο έντονες ή περιορισμένες στο άπω τμήμα του κόλου και το ορθό, ενώ στη νόσο του Chron είναι τμηματικές πιο έντονες στο εγγύς κόλο αλλά συχνή είναι και η προσβολή του ειλεού

5.Η κολοσκόπηση στην ελκώδη κολίτιδα δείχνει εκτεταμένα επιφανειακά έλκη που συρρέουν και υπάρχουν πολύποδες μεταξύ τους ενώ στη νόσο του Chron υπάρχουν βαθιά έλκη, ο βλεννογόνος είναι πλακόστρωτος και υπάρχουν και περιοχές φυσιολογικού βλεννογόνου

6. Στην ελκώδη κολίτιδα προσβάλλεται μόνο το κόλον και λίγα εκατοστά του ορθού, ενώ στη νόσο του Chron το λεπτό έντερο και κυρίως ο τελικός ειλεός, μπορεί όμως να εμφανιστεί και σε κάθε μοίρα του εντέρου

Θεραπεία της ελκώδους κολίτιδας

Η θεραπεία της ελκώδους κολίτιδας εξαρτάται από τη σοβαρότητα της πάθησης. Η αντιμετώπιση της πάθησης πρέπει να γίνεται εξατομικευμένα, δεδομένου ότι οι εκδηλώσεις της είναι διαφορετικές από ασθενή σε ασθενή. Στόχος των φαρμάκων που χορηγούνται είναι να διατηρήσουν τη νόσο σε ύφεση και να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής των ασθενών με ελκώδη κολίτιδα.

-Τα αμινοσαλικυλικά είναι φάρμακα που περιέχουν το 5-αμινοσαλικυλικό οξύ (5-ASA). Βοηθούν στην καταπολέμηση της φλεγμονής. 

Η σουλφασαλαζίνη είναι συνδυασμός σουλφαπυριδίνης και 5-ASA. 

Η σουλφαπυριδίνη μεταφέρει την αντιφλεγμονώδη δράση του 5-ASA στο έντερο. Όμως η σουλφαπυριδίνη έχει παρενέργειες, όπως ναυτία, εμετούς, καούρα στο στομάχι, διάρροια και πονοκέφαλο.

Υπάρχουν και άλλοι συνδυασμοί του 5-ASA, όπως η μεσαλαμίνη, η ολσαλαζίνη και η βαλσαλαζίδη που παρουσιάζουν λιγότερες παρενέργειες και μπορούν να χορηγηθούν σε ασθενείς που δεν ανέχονται τη σουλφασαλαζίνη. 

Τα αμινοσαλικυλικά μπορούν να χορηγηθούν από το στόμα, διαμέσου κλύσματος ή με υπόθετο. 

Ο τρόπος χορήγησης εξαρτάται και από την περιοχή της φλεγμονής στο έντερο.Οι περισσότεροι ασθενείς με ήπιου ή μέτριου βαθμού σοβαρότητας ελκώδη κολίτιδα, λαμβάνουν πρώτα αμινοσαλικυλικά φάρμακα. Επίσης, αυτά χρησιμοποιούνται και σε υποτροπή.

-Τα κορτικοστεροειδή, όπως η πρεδνιζόνη, η μεθυλπρεδνιζολόνη και η υδροκορτιζόνη, είναι επίσης φάρμακα που μπορούν να μειώνουν τη φλεγμονή. Χορηγούνται σε ασθενείς με μέτριου ή σοβαρού βαθμού ελκώδη κολίτιδα ή που δεν ανταποκρίνονται στα αμινοσαλικυλικά φάρμακα. 

Τα στεροειδή μπορούν να χορηγηθούν από το στόμα, ενδοφλέβια, με κλύσμα ή υπόθετο ανάλογα με τον εντοπισμό της νόσου.

Οι παρενέργειες των στεροειδών περιλαμβάνουν αύξηση βάρους, ακμή, υπερτρίχωση, αύξηση της αρτηριακής πίεσης, σακχαρώδη διαβήτη, μεταβολές της ψυχικής διάθεσης, οστεοπόρωση και αυξημένο κίνδυνο μολύνσεων. Για τους λόγους αυτούς δεν συστήνονται για μακροχρόνια χρήση παρά το γεγονός ότι θεωρούνται πολύ αποτελεσματικά όταν χορηγούνται για βραχυπρόθεσμη χρήση.

-Τα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα περιλαμβάνουν την αζαθιοπρίνη και τη μερκαπτοπουρίνη. Παρεμβαίνουν στο ανοσοποιητικό σύστημα άμυνας του οργανισμού και μειώνουν τη φλεγμονή. 

Τα φάρμακα αυτά χρησιμοποιούνται σε ασθενείς που δεν ανταποκρίνονται στα αμινοσαλικυλικά και τα κορτικοστεροειδή ή εξαρτώνται από τα κορτικοστεροειδή. Τα ανοσοκατασταλτικά χορηγούνται από το στόμα και χρειάζονται χρόνο για να επιδράσουν στους μηχανισμούς της φλεγμονής της νόσου. Μπορεί να χρειάζονται μέχρι 6 μήνες μέχρι να φανεί το πλήρες όφελος που προσφέρουν στους ασθενείς. 

Ασθενείς που λαμβάνουν ανοσοκατασταλτικά, χρειάζονται προσεκτική παρακολούθηση λόγω αύξησης του κινδύνου μόλυνσης και για ανίχνευση παρενεργειών όπως η παγκρεατίτιδα, η ηπατίτιδα ή η λευκοπενία. 

Σε περιπτώσεις σοβαρής μορφής της ελκώδους κολίτιδας, σε ασθενείς που δεν ανταποκρίνονται σε ενδοφλέβια χορήγηση κορτικοστεροειδών, μπορεί να δοθούν κυκλοσπορίνη Α μαζί με αζαθιοπρίνη ή μερκαπτοπουρίνη.

-Στους ασθενείς με ελκώδη κολίτιδα μπορούν να χορηγηθούν και άλλα φάρμακα για  ανακούφιση από τον πόνο, τη διάρροια ή την μόλυνση. 

-Επίσης, ο ασθενής μπορεί να χρειάζεται ειδική δίαιτα, παρεντερική διατροφή, ενδοφλέβια φάρμακα ή μερικές φορές χειρουργική αντιμετώπιση της πάθησης.

-Η χειρουργική αντιμετώπιση της ελκώδους κολίτιδας, περιλαμβάνει την εκτομή του παχέος εντέρου. Σε περίπου 25% έως 40% των ασθενών, χρειάζεται να αφαιρεθεί το παχύ έντερο λόγω  μαζικής αιμορραγίας, διάτρησης του παχέος εντέρου ή λόγω καρκίνου.

Η χειρουργική επέμβαση για αφαίρεση του παχέος εντέρου συμπεριλαμβανομένου και του ορθού, ονομάζεται πρωκτοκολεκτομή και ακολουθείται από μία από τις πιο κάτω επεμβάσεις:

Ειλεοστομία: Ο χειρουργός δημιουργεί ένα μικρό άνοιγμα στο τοίχωμα της κοιλιάς που ονομάζεται στόμιο το οποίο συνδέεται με το τέλος του λεπτού εντέρου, το ειλεό. Το στόμιο δημιουργείται συνήθως στο κάτω δεξιό μέρος της κοιλιάς. Τα κόπρανα εξέρχονται του σώματος από το στόμιο. Τοποθετείται εκεί ειδικά σχεδιασμένος σάκος για συλλογή των κοπράνων και ο ασθενής αδειάζει το σάκο όποτε χρειάζεται.

Ειλεοπρωκτική αναστόμωση: Ο χειρουργός αφαιρεί το παχύ έντερο και το εσωτερικό μέρος του ορθού αφήνοντας όμως στη θέση τους, τους εξωτερικούς μύες του ορθού. Στη συνέχεια ενώνει το ειλεό με το εσωτερικό μέρος του ορθού και τον πρωκτό δημιουργώντας ένα σάκο. Τα κόπρανα συλλέγονται εκεί και αποβάλλονται όπως γίνεται με το συνήθη τρόπο. Η συχνότητα των αφοδεύσεων είναι μεγαλύτερη και τα κόπρανα  περισσότερο υδαρή από ότι πριν από την επέμβαση. Μια πιθανή επιπλοκή είναι η φλεγμονή του σάκου που δημιουργείται χειρουργικά στο σημείο της αναστόμωσης για τη συλλογή των κοπράνων.

Καρκίνος παχέος εντέρου και ελκώδης κολίτιδα

Περίπου 5% των ασθενών με ελκώδη κολίτιδα, παρουσιάζουν καρκίνο του παχέος εντέρου. Ο κίνδυνος για καρκίνο είναι μεγαλύτερος με την αύξηση της διάρκειας της νόσου και του μεγέθους του παχέος εντέρου που έχει υποστεί βλάβες. Με την κολονοσκόπηση και την σιγμοειδοσκόπηση γίνεται έλεγχος για δυσπλασία και λαμβάνονται βιοψίες. Η κολονοσκόπηση δεν μειώνει τον κίνδυνο προσβολής των ασθενών από καρκίνο, αλλά επιτρέπει την έγκαιρη ανίχνευση του. Οι ασθενείς που πάσχουν από φλεγμονώδη νόσο του εντέρου όπως η ελκώδης κολίτιδα σε όλο το παχύ έντερο για τουλάχιστον 8 χρόνια ή στο αριστερό παχύ έντερο τους για 12 έως 15 χρόνια, πρέπει να κάνουν κολοσκόπηση με βιοψίες κάθε 1 έως 2 χρόνια.

Δίαιτα ελκώδους κολίτιδας

Δεν πρέπει να ακολουθείται αυστηρή δίαιτα, ειδικά όταν ο ασθενής είναι χωρίς συμπτώματα. Πρέπει να ακολουθείται μια ισορροπημένη διατροφή προκειμένου να είναι επαρκής σε όλα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά.

Στις ημέρες έξαρσης της νόσου και πάντα σε συνεννόηση με τον θεράποντα ιατρό:

ΠΡΟΤΙΜΗΣΤΕ

•               Το γάλα εφόσον δεν προκαλεί ενοχλήσεις

•               Τα άπαχα κρέατα, το κοτόπουλο, το ψάρι κατά προτίμηση ψητά ή βραστά

•               Το αυγό, ειδικά το ασπράδι

•               Τις πατάτες βραστές ή στο φούρνο, τα άσπρα ζυμαρικά και το ρύζι

•               Το λευκό ψωμί και τις σταρένιες φρυγανιές

•               Τα κολοκυθάκια και καρότα βραστά

•               Τυριά όπως το κασέρι, το ανθότυρο, η γραβιέρα

•               Φρούτα πολύ ώριμα, χωρίς τη φλούδα και τους σπόρους και κομπόστες

•               Το ελαιόλαδο

•               Τα απλά παρασκευασμένα γλυκίσματα, όπως τα απλά κέικ, τα άσπρα μπισκότα, το ζελέ

ΑΠΟΦΥΓΕΤΕ

•               Το σοκολατούχο γάλα

•               Τα παχιά κρέατα, τα λιπαρά ψάρια και τα αλλαντικά

•               Το αναποφλοίωτο ρύζι

•               Το μαύρο ψωμί, και τα άλλα δημητριακά ολικής αλέσεως

•               Τα λαχανικά με πολλές ίνες και τα όσπρια

•               Τα τυριά με πολλά λιπαρά και όσα είναι πικάντικα

•               Τα άγουρα φρούτα με φλούδα και σπόρους

•               Το ζωικό λίπος

•               Τα γλυκά του ταψιού, πάστες κ.α.

•               Την μουστάρδα, το κέτσαπ και τα μπαχαρικά

emedi.gr