Αποκόλληση Αμφιβληστροειδούς

Ο αμφιβληστροειδής είναι μια ημιδιαφανής μεμβράνη που καλύπτει το εσωτερικό πίσω μέρος του βολβού του ματιού. Περιέχει τα φωτοευαίσθητα νευρικά κύτταρα τα οποία μετατρέπουν τα οπτικά ερεθίσματα σε ηλεκτρικά σήματα που διαβιβάζονται στον εγκέφαλο.

Η αποκόλληση αμφιβληστροειδούς, ICD-19 H33 είναι μια οφθαλμική πάθηση κατά την οποία ο αμφιβληστροειδής, αποκολλάται από τον υποκείμενο χιτώνα του ματιού, τον χοριοειδή.

Αρχικά η αποκόλληση μπορεί να είναι τοπική, αλλά χωρίς άμεση θεραπεία ολόκληρος ο αμφιβληστροειδής μπορεί να αποκολληθεί και να οδηγήσει σε απώλεια όρασης και τύφλωση. Αποτελεί μια επείγουσα ιατρική κατάσταση.

Τύποι αποκόλλησης αμφιβληστροειδούς

•     Ρηγματογενής αποκόλληση: οφείλεται σε ρωγμή στον αμφιβληστροειδή η οποία επιτρέπει να περάσει υγρό από κάτω και να τον αποκολλήσει

•     Εξιδρωματική αποκόλληση: οφείλεται σε φλεγμονές, τραύμα ή αγγειοπάθειες που επιτρέπουν την συσσώρευση υγρού χωρίς ρωγμή

•     Ελκτική αποκόλληση: ινώδης ιστός λόγω φλεγμονής ή νεοαγγείωσης (πχ διαβήτης) προκαλεί έλξεις στον αμφιβληστροειδή

Ο κίνδυνος αποκόλλησης σε κατά τα άλλα φυσιολογικά μάτια είναι περίπου 5 στις 100.000 το χρόνο. Η αποκόλληση είναι πιο συχνή σε μέσης ηλικίας άτομα ή σε μεγαλύτερους σε ηλικία με ποσοστά περίπου 20 στις 100.000 το χρόνο.

Αιτίες αποκόλλησης αμφιβληστροειδούς

-Η αποκόλληση αμφιβληστροειδούς είναι πιο συχνή σε υψηλή μυωπία (πάνω από 6 διοπτρίες) λόγω μεγαλύτερου μήκους των ματιών αυτών και λέπτυνση του χιτώνα. Ο κίνδυνος κατά την διάρκεια της ζωής αυξάνει σε 1 προς 20. Η μυωπία συνδέεται με το 67% των αποκολλήσεων και αφορά συνήθως νεότερους ασθενείς.

-Επίσης, η χειρουργική του καταρράκτη μπορεί να οδηγήσει σε αποκόλληση, ειδικά, σε επιπλεγμένα χειρουργεία. Ο κίνδυνος αυξάνει από  5-16 στα 1000 χειρουργεία καταρράκτη με ιδιαίτερη αύξηση κατά 7% στους υψηλά μυωπικούς ασθενείς.

-Τα τραύματα που αφορούν την περιοχή του ματιού μπορούν να αποτελέσουν αιτία για ρωγμές με συνέπεια την αποκόλληση.

-Τέλος, οι ελκτικές αποκολλήσεις συνδέονται κυρίως με την διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια και την νεοαγγείωση που προκαλεί στις προχωρημένες μορφές.

Σημεία και συμπτώματα

Η αποκόλληση αμφιβληστροειδούς έπεται, συνήθως, μετά από μια οπίσθια αποκόλληση υαλοειδούς που δημιουργεί έλξη στον αμφιβληστροειδή και που δίνει συμπτώματα όπως φωτοψίες (λάμψεις) και μυωψίες (μυγάκια).

Παρόλο που περισσότερες αποκολλήσεις υαλοειδούς δεν οδηγούν σε αποκόλληση υαλοειδούς, αυτές που το κάνουν προκαλούν τα εξής συμπτώματα: σκιά ή κουρτίνα στο περιφερικό οπτικό πεδίο που αργά προχωράει προς το κέντρο, οι ευθείες γραμμές αρχίζουν να φαίνονται τεθλασμένες και κεντρική απώλεια όρασης.

Ο ασθενής συνήθως δεν νιώθει πόνο, εμφανίζει όμως ενοχλήσεις ή διαταραχές της όρασης τις οποίες σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να αγνοήσει:

•     Θόλωση της όρασης ή απώλεια όρασης σε μέρος του οπτικού πεδίου.

•     Ξαφνικές λάμψεις ή «αστραπές» στο οπτικό πεδίο (φωταψία).

•     Στίγματα ή «μυγάκια» που φαίνονται να πηγαινοέρχονται στο οπτικό πεδίο.

•     Εμφάνιση ενός θολού «πέπλου» ή «σύννεφου καπνού» που εμποδίζει την όραση.

Θεραπεία

• Laser

Το laser χρησιμοποιείται για να περιχαρακωθούν οι ρωγμές σε επίπεδο αμφιβληστροειδή ως προληπτική αγωγή που θα εμποδίσει την αποκόλλησή του. Στις περισσότερες περιπτώσεις ο ασθενής υποβάλλεται σε θεραπεία με λέιζερ (φωτοπηξία), το οποίο καίει τοπικά τον ιστό και δημιουργεί ουλή, η οποία λειτουργεί σαν κόλλα και συγκρατεί τον αμφιβληστροειδή στην κανονική του θέση.

• Χειρουργική επέμβαση

Εναλλακτικά, η συγκόλληση του αμφιβληστροειδούς μπορεί να γίνει με επέμβαση κατά την οποία καταψύχεται απότομα ο ιστός στην περιοχή της αποκόλλησης. Και σε αυτή την περίπτωση η ουλή που σχηματίζεται λειτουργεί σαν κόλλα.

• Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις, η θεραπεία με λέιζερ ή κρυοπηξία μπορεί να συνδυαστεί με χειρουργική επέμβαση. 

Υπάρχουν τρία είδη:

•     Ρετινοπηξία με αέριο: διοχετεύεται μέσα στο μάτι μια φυσαλίδα αδρανούς αερίου που ασκεί πίεση και σπρώχνει τον αμφιβληστροειδή πίσω στην κανονική του θέση. Το αέριο απορροφάται από τον οργανισμό και εξαφανίζεται σε διάστημα μερικών εβδομάδων.Μέχρι να γίνει αυτό, ο ασθενής δεν μπορεί να ταξιδέψει με αεροπλάνο, καθώς η πίεση στο εσωτερικό του ματιού μπορεί να αυξηθεί επικίνδυνα. Επιπλέον, ο ασθενής μπορεί να κληθεί να κρατά το κεφάλι του σε συγκεκριμένη στάση για αρκετές ημέρες. Αυτό πιθανώς θα εμπόδιζε τον πρωθυπουργό από το να ανταποκριθεί στα καθήκοντά του.

•     Εναλλακτικά, αντί για αέριο μπορεί να διοχετευτεί στο μάτι ένα λάδι σιλικόνης, το οποίο όμως πρέπει να αφαιρεθεί αργότερα με δεύτερο χειρουργείο.

•     Ελαστικά μοσχεύματα: μια ελαστική ταινία τοποθετείται στο εξωτερικό του ματιού και το πιέζει ελαφρά πάνω στον αμφιβληστροειδή.

• Υαλοειδεκτομή

Κατά την επέμβαση αυτή αφαιρείται η αιτία της αποκόλλησης, το υαλώδες και επιπεδώνεται ο αμφιβληστροειδής με ειδικό βαρύ υγρό και αέρα, ενώ οι ρωγμές και ο αποκολλημένος αμφιβληστροειδής «κολλά» με ενδοlaser. Στο τέλος τοποθετείται ειδικό αέριο που απορροφάται σε λίγες ημέρες μόνο του ή λάδι σιλικόνης που απαιτείται αφαίρεση μετά από 2-3 μήνες ανάλογα με την περίπτωση. Αυτό εφαρμόζεται σε περιπτώσεις που το υαλώδες σώμα συρρικνώνεται, αποκολλάται από το τοίχωμα του ματιού και δημιουργεί τάση που τραβά τον αμφιβληστροειδή προς τα εμπρός. Η υαλοειδεκτομή θεωρείται από πολλούς η καλύτερη και πιο ενδεδειγμένη χειρουργική μέθοδος της αποκόλλησης.

Μετά το χειρουργείο η όραση επανέρχεται σε μια περίοδο μερικών εβδομάδων, όπου βελτιώνεται σταδιακά ποιοτικά και ποσοτικά. Η όραση μπορεί να επανέλθει πλήρως αν η αποκόλληση είναι περιφερική, ενώ αν η ωχρά κηλίδα αποκολληθεί τότε η οπτική οξύτητα μπορεί να μην είναι η ίδια όπως πριν. Σημαντικό ρόλο παίζει η χρονιότητα και για το λόγο αυτό η επιτυχία της επέμβασης συνδέεται άμεσα με τον χρόνο αντιμετώπισης. Είναι φανερό ότι αν η αποκόλληση παραμείνει αθεράπευτη τότε η τύφλωση είναι θέμα λίγων ημερών.

Πρόληψη

Η αποκόλληση αμφιβληστροειδούς μπορεί μερικές φορές να προληφθεί. Τα μυγάκια και οι λάμψεις είναι αιτίες για τις οποίες πρέπει να επικοινωνήσουμε επειγόντως με τον οφθαλμίατρό μας.

Η διαφορική διάγνωση περιλαμβάνει την οπίσθια αποκόλληση υαλώδους που δεν χρειάζεται αγωγή, την ύπαρξη κάποιας ρωγμής που απαιτεί θεραπεία με laser ή την ύπαρξη αρχικής αποκόλλησης αμφιβληστροειδούς που απαιτεί επείγον χειρουργείο.

Υπάρχουν κάποιοι παράγοντες κινδύνου και κάποιες δραστηριότητες που μπορούν να οδηγήσουν σε αποκόλληση. 

Η χειρουργική του καταρράκτη και ειδικά εκείνη με επιπλοκές μπορεί να συνδέεται με μια αποκόλληση. 

Τραύματα στα μάτια, ειδικά από δραστηριότητες που αφορούν πολεμικές τέχνες (μποξ, καράτε) μπορούν να προκαλέσουν μεγάλες περιφερικές ρωγμές (διάλυση) και να οδηγήσουν σε αποκόλληση. Οι αθλητές αυτοί πρέπει να παρακολουθούνται συχνά από οφθαλμίατρο.

Η υψηλή μυωπία, επίσης, αποτελεί παράγοντα κινδύνου καθότι συνδέεται με κάποιες περιφερικές εκφυλίσεις που μπορούν να οδηγήσουν σε ρωγμές. Η  βυθοσκόπηση στους μύωπες ειδικά της περιφέρειας μπορεί να διαγνώσει αλλοιώσεις που συνδέονται με αποκόλληση. Το σκύψιμο και η άρση βαρών δεν θεωρούνται επικίνδυνες για αποκόλληση. Αντίθετα το έντονο και συχνό τρίψιμο των ματιών και η άσκηση μηχανικής πίεσης στα μάτια καλό είναι να αποφεύγονται.